İbrahim İnanç Yıldız
Güneydoğu Ekspres- Diyarbakır’da ‘90’lı yılların köy boşaltmalarıyla oluşan Bağlar’ın riskli 11 mahallesi için 2017 yılında olası büyük bir depremde oluşacak yıkıma dair inceleme ve araştırma yapıldığı ortaya çıktı. O günden bugüne bir adım atılmadığı için son Kahramanmaraş depremiyle bu mahallelerde binlerce yapı ağır ve orta hasar aldı.
Diyarbakır’ın Bağlar merkez İlçesi, 12 mahalleden oluşuyor. 2022 nüfus sayımına göre 406 bin 471 kişinin yaşadığı ilçede, mahallelerinin büyük bölümü, 80’li, 90’lı yıllarda köy boşaltmalardan dolayı yaşanan yoğun göç sonucu çarpık şekilde oluşmuş. İlçenin en büyük mahallesi ise, 2000’li yıllardan sonra yeni yapılaşmanın olduğu Bağcılar Mahallesi. Bu mahallenin nüfusu tüm Bağlar’ın yüzde 25’ni oluşturuyor.
YAPILAN ARAŞTIRMA 2017 YILINDA AÇIKLANDI
2017 yılında o dönem Dicle Üniversitesi’nde İnşaat Mühendisleri Bölümü’nde olan Prof. Dr. İdris Bedirhanoğlu ve Yüksek Lisans Öğrencisi Bedri Polat’ın, Bağlar’ın mahalle mahalle depreme karşı riskini içeren hazırladıkları rapor niteliğindeki bir inceleme ve araştırmayı kamuoyuna açıkladıkları ortaya çıktı. Eskişehir’deki “4. Uluslararası Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı”nda paylaşılan bu araştırma, Dicle Üniversitesi, Belediyeler ve İnşaat Mühendisleri Odası Diyarbakır Şubesi’nin (İMO) de katkılarıyla gerçekleşti.
ÇARPIK KENTLEŞME KÖTÜ BİR YAPI STOKU YARATMIŞ
Diyarbakır’ın sismik açıdan aktif bir bölgede yer aldığı ifade edilen araştırmada, buna karşılık nüfus açısından çok hızlı büyüyen bir şehir olmasından dolayı çarpık kentleşmenin yoğun olduğu ifade edildi. Çarpık kentleşmenin beraberinde kötü bir yapı stoku yarattığı ifade edilen araştırmada, bundan dolayı Diyarbakır’ın deprem açısından çok riskli bir bölge olduğu dile getirildi.
OLASI BİR DEPREMDEN ÖNCE YAPILMASI GEREKEN ÖNERİLER SUNULDU
Bu çalışma ile Diyarbakır’da nüfusun yoğun olduğu ve deprem dayanımı açısından yetersiz olan yapıların yoğun olarak bulunduğu bölgelerin tespit edildiğine dikkat çekilen araştırmada, “Geleneksel yapılaşmanın yoğun olduğu Diyarbakır'da her dönem yapıları birbirine çok benzemektedir. Malzeme kalitesi de aynı şekilde benzerlik arz etmektedir. Bütün yapıların Deprem Yönetmeliği kullanılarak detaylı deprem performans analizi yapılaması mümkün olmadığından hızlı yöntemlerden faydalanılmıştır. Bu yöntemler kullanılırken yazarların mevcut tecrübeleri de göz önünde bulundurulmuştur. Sonuç olarak Diyarbakır’ın nüfus ve kötü yapılaşma açısından yoğun olduğu bölgelerinde bulunan yapıların deprem dayanımları değerlendirilmiştir. Bu şekilde olası bir depremde yapıların durumu ve depremden önce yapılması gerekli olan çalışmalar için öneriler sunulmuştur” denildi.
MAHALE MAHALLE RİSK DURUMU BELİRLENDİ
Çalışmada, Bağlar’da mahalle ve sokak taraması yapıldı, görsellerden yapıların durumları incelendi. Daha sonra söz konusu ilçede hızlı tespit yöntemlerinden biri olan PERA ile bölgedeki yapılar içinden seçilen örnek yapıların performans durumu tespit edilmeye çalışıldı. Buradaki yapıların deprem dayanımları tespit edildi. Her bir mahalle için tahmini yıkılma risk düzeyi belirlendi.
Bu inceleme ve araştırmaya göre; Çoğunluğunun inşaat ruhsatının olmadığı Körhat Mahallesi’nin riski yüzde 100, Muradiye Mahallesi’nin riski yüzde 100, Fatih Mahallesi’nin riski yüzde 100, Yunus Emre Mahallesi’nin yüzde 100, Kaynartepe Mahallesi’nin riski yüzde 100, 5 Nisan Mahallesi’nin yüzde 100, Yeniköy Mahallesi’nin yüzde 90, Mevlana Halit Mahallesi’nin riski yüzde 70, Şeyh Şamil Mahallesi’nin riski yüzde 60, Selahattin Eyyubi Mahallesi’nin yüzde 20, yüzde yüz ruhsatlı inşa edilen Bağcılar Mahallesi’nin riski yüzde 5 hesaplandı.
YAPILARIN GÜÇLENDİRME YA DA YIKILMASI İÇİN ÇALIŞMA BAŞLATILMASI İSTENDİ
Yeni inşa edilen Bağcılar dışındaki 11 mahallenin çoğunluğunun büyük risk teşkil ettiği değerlendirilen araştırmanın sonuç bölümünde yapılması gerekenlerle ilgili şu ifadeler kullanıldı:
“Bu mahallerdeki yapıların durumu detaylı bir şekilde tespitine gerek kalmadan müdahale edilmesi gerekmektedir. Yapılan mahalle taramaları ve tecrübelerden her bir mahalle için belirlenen risk düzeylerine göre olası bir büyük depremde Bağlar ilçesinde 10 binin üzerinde binanın yıkılabileceği kanaatine varılmıştır. Bu yapıların ivedi bir şekilde ya güçlendirilmesi ya da yıkılması için çalışmalar başlatılmalıdır. Olası bir depremde oluşabilecek hasarla ilgili daha net rakamlar elde etmek için ivedi bir şekilde hızlı ve detaylı yöntemler kullanılarak tespit edilmelidir.”