ÖZEL HABER - Fuat BULUT
Diyarbakır, verimli yaylaları ve otlak alanları nedeniyle Türkiye’de hayvancılık için elverişli kentler arasında ön sıralarda yer alıyor. Kentte, özellikle kırsal kesimin temel geçim kaynaklarından biri olan hayvancılık, son yıllarda artmaya başladı. TÜİK verilerine göre Diyarbakır’da 608 bin 214 büyükbaş, 2 milyon 209 bin 17 adet küçükbaş hayvan bulunuyor.
Diyarbakır’da hayvancılığın gelişimi için ilgili kurumların çabaları ve hükümetin teşvik edici uygulamaları devam ederken, son zamanlarda görülen “delibaş” hastalığı besicileri tedirgin etti. Sosyal medyada paylaşımları milyonlarca kişi tarafından izlenen Diyarbakırlı çoban Cihan Toprak, hastalığa yakalanan bir koyunun yaşadıklarını çektiği video ile gözler önüne serdi.
DELİBAŞ HASTALIĞI NEDİR?
Delibaş (Coenurus cerebralis), koyunlarda ve nadiren de olsa keçilerde görülen paraziter bir enfeksiyondur. Bu parazitlerin en yaygın türü, Coenurus Cerebralis olarak adlandırılır. Hayvan sağlığı açısından da kritik bir öneme sahip olan delibaş hastalığı, başta koyunlar olmak üzere birçok hayvan türünü etkileyebilir. Hayvanların iç organlarında kist oluşumuna, hatta ölümlere neden olabilir. Bu durum aynı zamanda hayvan yetiştiricileri için büyük ölçüde kayıplara yol açabilir.
DELİBAŞ HASTALIĞI NEDEN OLUR?
Coenurus cerebralis olarak adlandırılan bu parazit, köpek, kurt, tilki gibi etçil hayvanların bağırsaklarında bulunur ve dışkılarıyla çevreye yayılır. Koyunlar otlatıldıklarında, bu parazitin bulaştığı ot ve yeşillikleri yiyerek enfekte olurlar. Parazitin larvaları, sindirim sisteminden başlayarak koyunun vücuduna yayılmaya başlar. En sonunda sinir sistemine ulaşarak, koyunun beynine yerleşir. Sinir sisteminin normal çalışmasını bozar. Bu durum, koyunda davranış sorunlarına, koordinasyon bozukluklarına ve diğer sinir sistemi problemlerine yol açar.
HASTALIĞIN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Enfekte olan hayvanlarda görülen belirtiler şu şekildedir;
Denge merkezinin bozulması.
Sürüyü takip edememe.
Hayvanın yürürken yalpalaması ve dengesiz hareket etmesi.
Kafasını sürekli bir tarafa doğru eğik tutması.
Kendi etrafında dönme hareketi yapması.
Başını bir yerlere yaslama eğilimi.
İleri safhalarda körlük ve görme kayıpları.
DELİBAŞ HASTALIĞININ TEDAVİSİ VAR MI?
Özellikle koyun ve keçilerde görülen delibaş hastalığının henüz etkili bir tedavi yöntemi yoktur. Bu nedenle, genellikle hayvanların ölümüne neden olur. Ancak nadir durumlarda çok değerli damızlıklarda tedavi girişimlerinde bulunulabilir. Çünkü bu tedavilerin başarı şansı oldukça düşüktür. Cerrahi müdahale, koyunlarda delibaş hastalığının tedavisinde kullanılan bir yöntemdir, ama başarı oranları oldukça düşüktür. Antiparaziter ilaçlar, delibaş hastalığının tedavisinde kullanılan diğer bir yöntemdir. Yüksek dozda ve belirli bir süre boyunca kullanılan bu ilaçlar, bazı durumlarda olumlu sonuçlar verebilir. Ancak bu tedavi yöntemi de her zaman etkili olmaz.
Hastalığının tedavisi genellikle yüksek maliyetli, zorlu ve başarı şansı düşük olduğu için uygulanması güçtür. Dolayısıyla, birçok kaynakta bu hastalığın uygulanabilir bir tedavisinin olmadığı belirtilir. Ancak önemli olan, hastalığın yayılmasını önlemek ve hayvanlarda bu parazitin ortaya çıkmasını minimize etmek için önleyici önlemlere odaklanmaktır.
HANGİ ÖNLEMLER ALINMALIDIR?
Delibaş hastalığını önlemek için çeşitli önlemler alınmalıdır. Çünkü hayvan sağlığı ve insan sağlığı açısından risk teşkil eden bu hastalığın kontrol altına alınabilmesi için aşağıdaki genel önlemler alınmalı ve uygulanmalıdır.
Öncelikle, hayvan yetiştiricileri ve işletme sahipleri, hayvanlarını düzenli veteriner kontrollerine tabi tutmalıdır. Bu kontrollerde hayvanların sağlık durumu izlenmeli ve olası hastalıkların erken teşhisi sağlanmalıdır.
Köpekler, koyun ve keçi sürülerine yaklaştırılmadan önce düzenli veteriner kontrolünden geçirilmeli, gerekli aşılar yapılmalı ve parazit karşıtı tedaviler uygulanmalıdır.
Koyun ve keçi yetiştiricileri, hayvanların baş kısımlarını, özellikle de kafalarını çöplük veya diğer hayvanlara ulaşamayacakları güvenli alanlarda imha etmelidir.
Hasta hayvanların izolasyonu önemlidir; hastalığa yakalanan hayvanlar diğer sağlıklı hayvanlardan uzak tutularak hastalığın yayılması engellenmelidir.
Koyun ve keçi yetiştiricileri, hayvanların genel sağlığını ve otlatıldığı alanları düzenli olarak gözden geçirmeli, olası riskleri önceden belirleyip önleyici tedbirler almalıdır.
