ÖZEL HABER - Güneş OCAĞA
Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) verilerine göre, 2023 yılında kırmızı mercimek üretiminin büyük bir bölümü Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde gerçekleşti. Şanlıurfa, Diyarbakır ve Siirt illeri, Türkiye'nin kırmızı mercimek üretiminde ön plana çıkarken, bu bölgelerde yetiştirilen mercimeğin kalitesi dünya çapında parmakla gösteriliyor. Ancak, şaşırtıcı bir şekilde, Türkiye pazarında dahi yerli mercimek yerine, genellikle daha düşük kaliteye sahip Kanada mercimeği tercih ediliyor.
“HAK ETTİĞİ YERDE DEĞİL”
Gazetemiz Güneydoğu Ekspres'e konuşan Sur Ziraat Odası Başkanı Mehmet Demir, Şanlıurfa, Diyarbakır ve Siirt'in Türkiye'de mercimek üretiminde lider iller olduğunu vurgularken, Diyarbakır Organize Sanayi ve İş İnsanları (DOSİAD) Başkanı ve mercimek üreticisi Ali Sağır ise, proteini, lezzeti ve kalitesi ile dünyaya nam salmış bölge mercimeğinin hak ettiği yerde olmadığını söyledi.
2023’TE İLK ÜÇTE
2023 yılının mercimek verilerini paylaşan Sur Ziraat Odası Başkanı Mehmet Demir, "Dünya mercimek ihracatı 2023 yılında bir önceki yıla oranla %37,37 oranında artarak yaklaşık 5,8 milyon ton olarak gerçekleşti. Dünya mercimek ihracatında ilk sırada yer alan Kanada son yıl küçük farkla yerini Avustralya’ya bıraktı. Avustralya ihracatını bir önceki yıla oranla yaklaşık 2 kat artırmıştır ve dünya mercimek ihracatının yaklaşık %35’ini karşılamakta. Türkiye ihracatını bir önceki yıla oranla %14 artırarak yaklaşık 570 bin ton ile 3. sırada yer aldı" dedi.
GÜNEYDOĞU LİDER KONUMDA
2023 yılında kırmızı mercimek üretiminde yaklaşık 2,8 milyon dekar ekim alanının yüzde 93,8 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin lider konumda olduğunu ifade eden Demir, "Türkiye’de 2023 yılında kırmızı mercimek üretiminin yüzde 40,3’ü 171 bin ton ile Şanlıurfa’da, yüzde 29,8’i 126 bin ton ile Diyarbakır’da, yüzde 6,9’u ise 29 bin ton ile Siirt’te gerçekleşti" diye konuştu.
TÜRKİYE'NİN İTHAL VE İHRACAT RAKAMLARI
Türkiye'nin ithalat ve ihracat rakamlarını da paylaşan Demir, "Türkiye kırmızı mercimek ithalatı 2023/24 üretim sezonunda yaklaşık 409 bin tondur. 2023/24 üretim sezonunda kırmızı mercimek ithalatı bir önceki yıla göre yüzde 53 oranında azalmış. Türkiye kırmızı mercimek ithalatının yaklaşık yüzde 53,7’sini Kanada, yüzde 26,2’sini Kazakistan, yüzde 12,2’sini Rusya’dan sağladı. Türkiye kırmızı mercimek ihracatı 2023-24 üretim sezonunda yaklaşık 520 bin ton olarak gerçekleştirdi. 2023-24 üretim sezonu kırmızı mercimek ihracatı bir önceki sezona göre %4,3 oranında arttı. İhracatın %36,4’ü 189 bin ton ile Irak’a, %13,3’ü 69 bin ton ile Sudan’a ve %10,4’ü 54 bin ton ile Mısır’a yapıldı" dedi.
MERCİMEK ÜRETİCİ FİYATI NE KADAR?
Demir, mercimek üretici fiyatlarını ise şöyle paylaştı: "Mercimek üretici fiyatlarında son beş yıldır artış eğilimi var. Üretici fiyatlarındaki artış borsa fiyatlarını da etkiliyor. 2023 yılı kırmızı mercimek üretici fiyatı bir önceki yıla göre yüzde 27,2 oranında artarak 13,60 TL/kg, 2024 yılı ilk 10 ay ortalama üretici fiyatı ise 17,09 TL/kg olarak gerçekleşti. Borsa fiyatında Gaziantep Ticaret Borsası hazır ticari satış fiyatları dikkate alınmış olup kırmızı mercimek 2023 yılı borsa fiyatı önceki yıla oranla %14,1 oranında artarak 22,20 TL/kg, 2024 yılı ilk 10 ay ortalama borsa fiyatı ise 29,69 TL/kg olarak gerçekleşmiştir."
MERCİMEK DESTEĞİ ARTMADI, ÇİFTÇİ BUĞDAYA YÖNELDİ
DOSİAD Başkanı ve mercimek üreticisi Ali Sağır ise, dünyada kalite ve lezzet anlamında lider olan bölge mercimeğinin Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yeteri desteği almaması nedeniyle üretiminin azaldığına dikkat çekti. Sağır, "Tarım Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü, buğdayın desteğini 1.75 TL’ye yükseltince, mercimek desteği 0.50 kg'da kalarak herhangi bir artış sağlanmadı. Bu nedenle çiftçiler, buğdaya yöneldi ve bu da mercimek üretiminde düşüşe sebep oldu. Üretimde yoksun kaldığımız için Kanada mercimeğini sofralarımızda tüketmeye devam ediyoruz" dedi.
BÖLGENİN TOPLAM ÜRETİM POTANSİYELİ 500 BİN
Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin toplam üretim potansiyelinin 500 bin ton mercimek olduğunu vurgulayan Sağır, "Türkiye'de üretilen mercimek Türkiye'deki marketlerde çok satılmıyor. Tabi bunun nedenleri var. Bu durumu suistimal edenler de Mersin'deki bakliyat işleyicileridir. Çünkü serbest bölgenin avantajlarını kullanmaktadırlar. Örneğin Doğu'nun toplam üretim potansiyeli 500 civarında. Bu oran yıllık Türkiye mercimeğinin tüketimini karşılayacak potansiyeldedir. ‘İhraç kayıtlı, İthalat’ alımıyla alakalı ‘dahilde işlem’ belgesi alınmak suretiyle bir ticaret yapılabilir. Bu beyandan sonra, ithal mercimek işlenip, paketlenip ihraç edilmesi gerekirken, maalesef iç piyasaya Kanada, dış piyasaya da Türkiye’deki mercimeği gönderdikleri için, bu durum tüketicileri son derece rahatsız etmektedir. Kanada mercimeği, maalesef ki bizim buralarda yetişen mercimekten birkaç kat daha az kalitelidir. Güneydoğu mercimeği pişirme özelliği açısından çok avantajlıdır. 15 dakikada pişebilmesine karşın Kanada mercimeği neredeyse 45 dakikada ancak pişebiliyor. Aynı şekilde Güneydoğu mercimeğinin protein oranı 14 iken, Kanada mercimeğinde bu oran 8’dir" diye konuştu.
