ÖZEL HABER - Sertaç KAYAR
Tarihi ve kültürel yapısı ile yıllarca seyyahların ilgisini çeken Diyarbakır, birçok tarihi kaynakta övgüyle yer alıyor. Hem Avrupa hem de Ortadoğu ülkeleri ile ticari ilişkilerin merkezinde olan Diyarbakır, kültür ve sanat alanında adından söz ettirdi. Kuyumculuk, bakırcılık, ipekçilik, dokumacılık ve kök boyalı iplikçilik gibi alanlarda gelişen kente, Kafkas ülkelerinden, İran ve Hindistan’dan, Şam’dan, Bağdat’tan, Basra’dan, Buhara’dan, Semerkant’tan kervanlar gelir, İstanbul üzerinden Avrupa’ya mal götürüldüğü biliniyor.
YILLARCA KALAN SEYYAHLAR OLDU
Bu önemli kenti merak eden seyyahlar, 11. yüzyıldan itibaren kente gelerek gözlemlerini yazdı. Kimi haftalarca, kimisi de yıllarca Diyarbakır’da kalan seyyahlar, kadim kentin sosyal yaşantısını ve kültürünü kaleme aldı. Seyyahların yazdıkları, Diyarbakır’ın tarihi geçmişine ışık tutacak önemli birer kaynak oldu. Seyyahların övgü ile bahsettiği Diyarbakır, bugün de turizm açısından önemli bir kent.
ÖVÜLMEYE DEĞER HAN
Seyyahların seyahatnamelerinden yoğunca söz ettiği mekanlardan biri tarihi Hasan Paşa Han’ı. Sur’da, Gazi Caddesi üzerinde, Diyarbakır Ulu Camii'nin doğu girişinin karşısında bulunan Hasan Paşa Han’ı seyahatnamelerde övgüyle geçer. 1612’de Diyarbakır’a gelen ve Hasan Paşa Hanı’nda kalan Polonyalı Simeon Seyahatname’sinde hanın büyüklüğünden ve süslemelerinden söz eder. Simeon gözlemlerini “Şehre girdikten sonra Hasanpaşa Hanı’na indim. Muazzam kargir bir bina olan bu hanın 500 beygiri barındırabilen yer altında iki büyük ahırı, rengarenk demir bir parmaklıkla çevrilmiş çok güzel bir havuzu, üç kat üzerinde birçok kargir odaları vardı” şeklin yazıyor.
HUBUBAT PİYASASI BURADA TOPLAN¬DI
Şehre gelen Evliya Çelebi de Hasan Paşa Hanı’nın “Kale misali, gayet metin ve müstahkem bir yapı” olduğundan söz ediyor. Gugios İnciciyan ve James Silk Buckingham da Hasan Paşa Han'ından övgüyle bahsetmişlerdir. Bunlardan Buckingam'ın 1815 yılı için verdiği bilgiler arasında hububat piyasasının burada toplan¬dığı hakkındaki kaydı, 19. yüzyılda da bu hanın büyük bir öneme sahip olduğunu göstermektedir.
HASAN PAŞA HAN’I NE ZAMAN YAPILDI?
Kentin ticaret merkezinde bulunan Hasan Paşa Hanı, Deliller hanından sonra Diyarbakır’daki ikinci büyük han olarak biliniyor. Hanın kitabelerine göre, Hasan Paşa Han’ı, Sokollu Mehmet Paşa'nın oğlu Hasan Paşa tarafından 1572 ve 1575 yılları arasında inşa edilmiş. Bu önemli han, tarih boyunca Diyarbakır'ı ziyaret eden seyyahların da hemen dikkatini çekmiş ve han hakkında seyyahlar önemli bilgiler vermişlerdir.
