Diyarbakır, taş işleme sanatının Anadolu'daki kadim izlerinden biri olarak, yaklaşık 4000 yıllık bir geçmişe sahiptir. Ancak, modern ekipmanların kullanımıyla başlayan mermer işletmeciliği, kentin ticaret ve ekonomi yapısını dönüştürmüş, bölgeyi ulusal ve uluslararası arenada tanınır hale getirmiştir.
YERALTINDAN GELEN MİRAS
1987'de Çermik ve Kulp ilçelerinde başlayan ocak işçiliği, Diyarbakır'ın taşla yazdığı hikayenin ilk cümlesidir. Ancak, gerçek dönüşüm 1992'de Hazar Pembe ve Hazar Bej mermer ocaklarında modern ekipmanlarla başlayan blok mermer üretimiyle gerçekleşmiştir.
Diyarbakır, Güneydoğu bölgesinde mermer ocak işletmeciliği ve yatırımları açısından öncü illeri arasında yer alıyor. 1990'ların ikinci yarısından itibaren artan ocak işletmeciliği, ardından açılan fabrikalarla birlikte sektöre ivme kazandırmıştır.
Diyarbakır mermer sektörü, Hani, Çermik ve Çüngüş gibi mermer havzalarında üretilen bölgedeki mermer rezervleri ve potansiyeli dikkat çekicidir.
İhracatta Taşın Yolculuğu:
Diyarbakır ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi arama ve işletme ruhsatı sayısı açısından önem arz etmektedir. Bununla birlikte 10 bin kilometrekare yayılıma sahip Karacadağ Bazaltları doğal taş sektörü için önemli bir potansiyel oluşturmaktadır.
Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin 2021 yılı verilerine göre; Diyarbakır’dan toplam 231 milyon 252 bin dolarlık ihracat yapılmış ve madencilik (mermer) ürünleri 50 Milyon 816 bin dolarlık pay ile ilk sırada yer almıştır.
Diyarbakır’da 2020 yılında yapılan 200.000 m3 blok mermer üretimi, Türkiye blok mermer üretiminin yaklaşık %.1,36’sına karşılık gelmektedir.2020 yılı itibariyle Diyarbakır yöresinde 29 adet mermer işleme fabrikası bulunmaktadır. Bu fabrikalardan 2020 yılında yaklaşık olarak 3.000.0000 m2 plaka üretimi yapılmış olup bu değer Türkiye plaka üretiminin (80.000.000 m2) yaklaşık %3,75’ine karşılık gelmektedir.
2020 yılında, ocak ve fabrika sayılarında ve yaptıkları üretimlerde ciddi bir değişim gözlenmemiş ancak tüm dünyada yaşanan pandemi süreci ihracat ve istihdamı olumsuz etkilenmiştir.
Mermercilik sektörünün gelişmesi ile birlikte Diyarbakır’da sanayi kültürü gelişmiş ve özellikle köyden kente göçü tersine çevirmiştir. Diyarbakır’da Tigre bej, Sahara, Fossillious, Lice bej, Crema Kulp, Sandwave, Orıent pink, Amedian bej, Çüngüş Taşı (Bottocino-Elyos), Chemgrey, Hani bej gibi 47 değişik mermer deseni bulunuyor. Bu mermerler uluslararası literatürde de “Diyarbakır mermerleri” olarak yer alıyor.
Mermerin dışında 10 bin kilometre yayılıma sahip Karacadağ bazaltları yakın gelecekte Diyarbakır taşı olarak sektörde yerini aldı. Diyarbakır bazaltları; yapı taşı olarak surlarda, hanlarda, hamamlarda, camilerde, kiliselerde ve sivil mimari gibi onlarca tarihi yapıda kullanılmıştır. Günümüzde de dayanıklılığı ve klimatik özelliklerinden dolayı kentin meydan, kaldırım ve bordürlerinde yerini almaya devam ediyor.
Diyarbakır Mermeri uluslararası alanda ihraç ediliyor
Türkiye İhracatçılar Meclisi'nin 2021 verilerine göre, Diyarbakır'dan yapılan ihracatın önemli bir kısmı madencilik (mermer) ürünlerinden oluşuyor.
Geçmişten günümüze taşın yolculuğu, Diyarbakır'ı ulusal ve uluslararası arenada bir mermer merkezi olarak konumlandırıyor.
Diyarbakır mermeri, özellikle Avrupa, Orta Doğu ve Kuzey Afrika gibi bölgelerde büyük ilgi görüyor. Avrupa ülkeleri arasında özellikle İtalya ve Almanya, Diyarbakır mermerini tercih eden başlıca alıcılar arasında yer alıyor. Mermerin kalitesi, çeşitliliği ve rekabetçi fiyatları, uluslararası alanda tercih edilmesinde etkili olan faktörler arasında bulunuyor.
Hani, Kulp, Hazro, Çermik ve Çüngüş ilçelerindeki ocaklarda üretilen mermerler İtalya ve ABD başta olmak üzere, Çin, Singapur, Hong Kong, Tayvan, Malezya, Kore, Birleşik Arap Emirlikleri, Brezilya, Rusya, Ukrayna, Türki Cumhuriyetler, İsrail, Irak, Almanya, İtalya, Yunanistan, İngiltere, Avustralya ve Avusturya’ya ihraç ediliyor. Kentte faaliyet gösteren birçok işletme, yerel olarak çıkartılan mermerleri işleyerek çeşitli ürünler haline getiriyor.