HABER - Güneş OCAĞA
Diyarbakır Kent Koruma ve Dayanışma Platformu, 6 Şubat 2023 Maraş merkezli meydana gelen deprem ve sonraki sürece ilişkin hazırladığı raporu açıkladı. Platform adına açıklama yapan Baro Başkanı Nahit Eren, "6 Şubat 2023 tarihinde gerçekleşen depremden etkilenen 11 ilde 53 bin 537 kişinin hayatını kaybetmiş, 107.204 kişi ise yaralanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü’nün açıklamasına göre, 6 Şubat depremlerinden Türkiye ve Suriye’de 26 milyon kişi etkilenmiştir" dedi.
Depremin hemen ardından Diyarbakır Kent Koruma ve Dayanışma Platformu bünyesinde bir kriz merkezinin oluşturulduğunu hatırlatan Eren, "Kriz merkezimizin en önemli başarılarından biri, 6 Şubat depreminde acil müdahale konusunda en önemli araçların başında gelen ve enkaz kaldırma amaçlı kullanılan iş makinaları ile basit el aletlerinin şantiye alanlarından kent merkezlerine hızla transfer edilerek arama-kurtarma çalışmalarına katılmalarını sağlamak olmuştur. Bölgede faaliyet yürüten özel şirketler bu konuda toplumsal sorumluluğunu büyük bir özveri ile yerine getirmiştir" dedi.
“DİYARBAKIR'IN HAVASI TEHLİKELİ”
Eren, deprem sonrası tehlikeli kimyasallar, asbest ve toz gibi zararlı bileşenlerin havaya karıştığına dikkat çekerek, şunları söyledi:
"Deprem sonrasında, yıkılan veya ağır hasar gören yapıların yıkıntı ve enkazlarının kaldırılmasına yönelik çalışmaların; sulama, atıkların ayrıştırılması gibi gerekli önlemler alınmaksızın sürdürüldüğü, tehlikeli kimyasalların yanı sıra asbest, toz gibi zararlı bileşenlerin havaya karıştığı gözlemlenmiştir. Yine yıkımı gerçekleştirilecek yapılara ilişkin gerekli önlemlerinin alınmaması ve çocuklar başta olmak üzere yurttaşların güvenliklerini tehdit etmekte, olası ölüm ve yaralanma riskini ortaya çıkarmaktadır. Binaların hasarsız, az hasarlı, orta hasarlı, ağır hasarlı, acil yıkılacak ve yıkık olarak sınıflandırılması yoluyla hasar tespit çalışmalarını yürüten ekiplerin karar verme süreçlerinin; bağımsız, tekniğe ve bilimsel ilkelere dayalı olarak sürdürülmesinde sorunlar yaşandığı görülmektedir. Bu hususta, yapıların güvenirliğinin tespiti açısından hasar tespit işlemlerinin uzman kişilerle yapılması, afet döneminde oluşabilecek risklerin azaltılması açısından elzemdir."
“TOPLUMSAL BİR TRAVMA YARATTI”
"Depremde yaşanan kayıplara ve yıkımlara ilişkin tüm veriler aradan geçen bir yılın sonunda henüz açıklanmamıştır" diyen Eren, şöyle devam etti: "Şüphesiz 6 Şubat’ta yaşanan; büyüklüğü, şiddeti, yıkıcılığı ve ivmeleri açısından yer bilimcilerin ve sismologların da beklentisini aşan depremlerin toplumsal bir travma olarak uzun yıllar etkisini sürdüreceği de bir gerçektir.”
Deprem sonrası kentte yıkılan ve hasar alan binalara dair de bilgi veren Eren, "Diyarbakır kent merkezinde 6 bina depremde yıkılmış, 414 yurttaşımız yaşamını yitirmiştir. Diyarbakır kent merkezi ve 17 ilçede 53 acil yıkılacak, 6 bin 770 ağır hasarlı ve 3 bin 180 orta hasarlı yapı bulunmaktadır. Kent merkezinde ağır hasarlı binaların yıkıma başlanmış olup, ağır hasarlı binalarda 20 bine yakın konut olduğu tahmin edilmektedir. Buna karşılık Diyarbakır’da TOKİ tarafından ihalesi yapılmış konut sayısı 5.156 adet olup, yapımı tamamlanan ve teslim edilen konut bulunmamaktadır. Diyarbakır’da geçici barınma yeri olarak,585 konteynırda, 494 Aile ve 2300 vatandaş (1085kadın/1215erkek/226çocuk) kalmaktadır" diye konuştu.
50 BİN KİŞİ DİYARBAKIR'DAN GÖÇ ETTİ
Diyarbakır merkezde son bir yıl içerisinde 50 bin kişinin barınma, sosyo-ekonomik ve benzeri nedenlerden kaynaklı göç etmek zorunda kaldığına çeken Eren, konuşmasını şöyle sürdürdü: "Diyarbakır kent merkezinde son bir yıl içerisinde yaklaşık 50 bin kişinin barınma, sosyo-ekonomik ve benzeri nedenlerle göç etmek durumunda kaldığı, ekonomik kriz nedeniyle oldukça zorlandığı, gün geçtikçe gıda ve yaşamsal ihtiyaç malzemeleri ile konut kira bedellerinde yüksek artışlar yaşandığı görülmektedir. Bu durumun ekonomik temelli göçün oluşumuna etki ettiği gözlenmektedir."
“EN ÇOK KADIN VE ÇOCUKLAR ETKİLENDİ”
Kadınlara yönelik şiddet ve kayıp çocukların durumuna da dikkat çeken Eren, "İstanbul Sözleşmesi'nden çıkılmış ve 6284 sayılı Kanun’un uygulanmıyor olması, kadınların şiddete maruz kaldığında adalete erişimi önünde çok ciddi bir engel oluşturmuştur. Ancak depremle birlikte kadınların örgütsel yapılara ulaşamaması depremde kadın olmanın zorluklarını gözler önüne seren örneklerdendir.
Bu düzeydeki bir afetten sonra, kayıp çocuk sayısını tam olarak belirlemek zor olabilmektedir. Zira kamuoyuna yansıyan kayıp çocuk vakıalarına ilişkin hak temelli sivil toplum örgütleriyle baroların bilgi edinme başvuruları, Aile Sosyal Politikalar Bakanlığınca aradan geçen bir yıla karşın yanıtsız bırakılmakta, bu hususta yapılan suç duyurularına ilişkin soruşturmaya yer olmadığı kararı verilmiştir" diye belirtti.
EĞİTİM ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Depremin eğitim üzerindeki etkisine de değinen Eren, "Deprem sonrasında hazırlanan resmi raporlara göre depremden etkilenen bölgede MEB'e bağlı 20 binden fazla eğitim binasından 8 bin 162'sinde yapılan inceleme sonucu; 428 derslikli 72 okulun tamamen yıkıldığı, 3 bin 739 derslikli 504 okulun ağır hasarlı ve acil yıktırılması gerektiği, 3 bin 693 derslikli 331 okulun orta hasarlı, 30 bin 961 derslikli 2 bin 533 okulun az hasarlı olduğu tespit edilmiştir. Aradan geçen süreye rağmen ağır ve ya orta hasarlı okulların yerine eğitim-öğretime devam edilebilecek yeni bir okulun hala inşa edilmediği,okullarının depremden zarar görmesi neticesinde lise, ortaokul ve ilkokul öğrencilerinin aynı binada bir araya getirildiği ve öğrenciler açısından nitelikli bir eğitim için fiziksel koşullarının eksik olduğu görülmektedir" dedi.
"DENETİM VE GÖZETİM GÖREVLERİ YERİNE GETİRİLMEDİ"
Diyarbakır kent merkezinde yıkılan Hisami, Dündar ve Yoldaş apartmanlarına ilişkin de belediyelerde işlem dosyasının bulunmadığını söyleyen Eren, şöyle devam etti:
"Serin2 Apartmanının yapı kullanım izin belgesi düzenlenmeden iskana açıldığı, binaların ruhsat alınmaksızın kaçak olarak yapıldığı, hiçbir aşamada yapıya ilişkin olarak tespit ve denetim yapılmadığı, inşa edilirken hatalı malzeme ve işçilik kullanılması nedeniyle deprem sonrasında yıkıldığı kanaatine varıldığı, yasaların vermiş olduğu denetim ve gözetim görevlerinin yerine getirmediği görülmektedir. Yıkılan her bir yapıya ilişkin yürütülen soruşturmalar neticesinde; devletin önleyici ve koruyucu tedbirleri almadığı, bu kapsamda yaşanan ölüm olaylarından kaynaklı sorumluluğunun bulunduğu ve yaşam hakkının sorumluluklarının yerine getirilmediği belirlenmiştir. Kastı, kusuru veya ihmali bulunan kişilerin etkin bir yargılama süreci kapsamında yargılanmadığı, 414 kişinin yaşamını yitirmesine ilişkin 6 ayrı yargılamada toplam 9 yüklenici yetkilinin tutuklu olarak yargılandığı, kurum yetkililerine ilişkin yargılamalarında ise soruşturma izni süreçleri ile sürüncemede bırakıldığı görülmektedir.”
"TÜRKİYE BİR DEPREM BÖLGESİ, TEDBİR ALINMALI"
Türkiye'nin bir deprem ülkesi olduğunu vurgulayan Eren, "Türkiye’nin bir deprem ülkesi olması, temel haklara müdahalenin önlenmesi ve koruyucu tedbirlerin alınması hususunda devlete ve somut olarak kamu gücü kullanan hem merkezi hem yerel yönetimlere sorumluluklar yüklemektedir. Krizlere ve özellikle depreme dirençli kentlerin planlanması mevcut yetkiler ve imkânlar dahilinde mümkündür.
Yapılarda güvenlik standartlarının oluşturulup uygulanması, güvenli olmayan yapılara ilişkin envanterleri derleyerek yapıların yıkılması, yeniden yapılması ya da onarılması, yerel sağlık, güvenlik ve barınma hususunda kurumların işbirliği içerisinde faaliyette bulunulması, deprem gerçekliği karşısında devletin sorumluluğunun gereğidir. Depreme karşı öncül önlemlerden başlayarak, deprem sonrasında oluşabilecek ekonomik, sosyolojik ve psikolojik etkilerin azaltılması ve yönetilmesine kadar uzayan süreçlere sivil toplum kuruluşlarının (STK) aktif bir şekilde katılımı hem oluşabilecek kayıpları azaltmaya katkı sağlayacak, hem de olası afetlerde yaraların sarılmasını hızlandıracaktır" dedi.
ÖNERİLERİ AÇIKLADI
Eren, depreme karşı ne gibi tedbirlerin alınması ve deprem sonrası yaşanan mağduriyetlerin ortadan kaldırılması için ise şu önerilerde bulundu:
"1-Şehirlerin ve insan yerleşimlerinin daha kapsayıcı, güvenli, dirençli ve sürdürülebilir kılınması sağlanmalı,
2-Tehlikeye maruz kalmayı ve afetten zarar görebilirliği önlemek ve azaltmak, müdahale ve iyileştirme ile mevcut afet riskini azaltmak, böylelikle afetlere karşı dirençliliği arttırmak için gerekli çalışmalar yürütülmelidir.
3-İnsani yardımlara dair standartlar, her koşulda devletin koruma, saygı gösterme ve yerinegetirme yükümlülükleriyle birlikte ele alınmalıdır.
4-6 Şubat 2023 tarihinde gerçekleşen depremlerde gerek can kaybı gerekse orta ve üstü hasar gören ya da yıkılan bina sayısı açısından sonuçların ağırlaşmasında sorumluluğu bulunanlara ilişkin yargı süreci eyleme uygun suç tanımları üzerinden etkili, bağımsız ve kapsamlı bir biçimde tamamlanmalı.
5-Kentteki riskli yapı stoku belirlenmeli, yapı envanteri çıkarılarak belirli bir risk sırası ile tüm binaların deprem güvenliğinin belirlenmesi zorunlu hale getirilmelidir.
6-6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun hükümleri gereğince, Diyarbakır kent merkezi ve ilçelerinde, ruhsatsız, ruhsat ve eklerine aykırı veya imar mevzuatına aykırı yapılar kayıt altına alınmalı ve gerekli dönüşüm yapılmalı.
7-Güçlendirme, kentsel dönüşüm, yerinde dönüşüm, sosyal konut projeleri ilgili meslek odalar ve üniversitelerle beraber işin uzmanları tarafından görüşler alınmalı. kamu yararı gözetilmeli, rant odaklı anlayışlar terk edilmelidir. Tüm bu uygulamalar sosyal, ekonomik ve mekânsal gelişmenin bir bütünü olarak ele alınmalıdır."
