Kamu personel sayısının fazla olup olmadığı kamu personelinin toplam maliyeti, kamu personelinin istihdam biçimi, kamu personelindeki artış oranı, kamu personelinin iller ve kurumlar arasındaki dağılımı gibi birçok faktörün analiz edilmesi suretiyle belirlenebilir.
Kamu kurum ve kuruluşlarında çeşitli statülerde istihdam edilen kamu personeli sayısı 5 milyon 101 bin 689 olup, bunun 3 milyon 467 bin 443’ü kadrolu personel (memur), 277 bin 281’i sözleşmeli personel ve 1 milyon 204 bin 526’i daimi işçi statüsünde çalışan personeldir. Bütçe türü itibariyle en fazla personel merkezi yönetimde, en az az personel ise kamu iktisadi teşebbüslerinde istihdam edilmektedir.
KAMU PERSONELİ SAYISI YILDAN YILA ARTTI
Personeli sayısında yıllar itibariyle artışa gelince, tabloda görülmemekle birlikte, 2007'de yılında kamu personeli sayısı 2,9 milyon iken 2015’te 3,4 milyona, 2023 yılında ise 5,1 milyona yükselmiştir. Kamu personel sayısında 2007 yılı ila 2023 yılı arasındaki yaklaşık olarak % 76 oranında meydana gelen artışın aynı döneme ilişkin nüfus artış oranıyla (%21) orantılı olmadığı aşikârdır.
DÜNYADAKİ DURUM NASIL?
OECD verilerine göre, OECD üyesi ülkelerde kamu personeli sayısının ülkede istihdam toplam personel sayısına oranı ortalama %18,6’dır. Türkiye’de söz konusu oran %13,4’dür. Bu bağlamda, Türkiye kamu personeli sayısının ülkede istihdam edilen toplam personel sayısına oranı bakımından OECD ortalamasının altında bulunmaktadır.
TEMEL SORUN İSTİHDAMDAKİ VERİMSİZLİK
Türkiye’de kamu personelinin istihdamında verimsizliğe yol açan birçok faktör bulunmakla birlikte dikkat çekici olanları aşağıdaki başlıklar itibariyle irdelenmiştir. Kamuda istihdam edilen personel sayısının fazla olup olmadığı kamu personeli sayısının ülkede istihdam edilen toplam personel sayısına oranına ve bu yöndeki uluslararası ortalamalara bakılarak karar verilebilecek bir husus değildir. İlk olarak, ülkeler arası karşılaştırma yapılırken devletin ekonomideki rolü ve payı ile kamu personeli istihdam biçimlerindeki farklılıkların da göz önüne alınması gerekmektedir.
İkinci olarak, kamu personelinin bölgeler ve iller arasındaki dağılımı ile personel istihdamında verimsizliğe yol açan faktörlerin analiz edilmesi icap etmektedir. Ülkemizde kamu personeli istihdamdaki verimsizlik ve pandeminin hüküm sürdüğü 2020-2022 döneminde kamu hizmetlerinin daha düşük sayıdaki personel ile aynı düzeyde yürütülmüş olması kamu personel sayısındaki fazlalığı gösteren bazı işaretlerdir. İstihdamda verimsizliğin azaltılması kamu personeli ihtiyacında da azalmayı beraberinde getirir.
