Mardin, farklı dini inançlar ve geleneklerin harmanlandığı zengin bir kültür mozaiğine sahip. Bu çeşitlilik, el sanatlarına da yansımış ve bölgeyi adeta el sanatlarının beşiği haline getirmiştir. Yüzyıllardır süregelen çanak çömlek yapımından ince gümüş işçiliğine kadar birçok el sanatı, Mardin’de önemli bir yer tutuyor. Mardin'in zengin kültür dokusu, yerel el sanatlarını koruyarak bugüne taşımayı başarmıştır. Peki, Mardin yöresine ait el sanatları nelerdir? İşte cevabı…
Çanak çömlek, demircilik, bakırcılık, kalaycılık, kuyumculuk, gümüşçülük (telkâri), iğne oyası, Midyat el nakışı, tohum iğnesi, yorgancılık, oyacılık, boyacılık (sibbeğ), dericilik (debbağ), sabunculuk, dokumacılık, şalüşapik (özel bir kumaş dokumasıdır), kilimcilik, halıcılık (yün ve ipek), semercilik, keçecilik, tahta oymacılığı (kakmacılık), sedef işlemeciliği, halburculuk (gürgen ağacı işlemeciliği) ve taş oymacılığı gibi yöreye has el sanatları eski çağlardan beri yapılmaktadır.
MARDİN’DE ÖNE ÇIKAN GELENEKSEL MESLEKLER
Mardin, el sanatları konusunda oldukça zengin bir mirasa sahip. Yüzyıllardır süregelen bu zanaatlar, bugün de Mardin’de yaşayan ustalar tarafından sürdürülmektedir. İşte Mardin’in kadim el sanatları:
TELKARİ
Mardin ve Midyat'ta kendine özgü bir zanaat olan telkâri, ince gümüş veya altın tellerin büyük bir özenle işlenmesiyle yapılır. Tahta kalıplarda açılan oyuklara tel haline getirilmiş gümüş veya altın işlenerek süs eşyaları oluşturulur. Bu ince işçilikle yapılan takılar, zarif ve sanatsal bir görünüm kazanır.
TESTİCİLİK VE ÇÖMLEKÇİLİK
Mardin’in kırmızı toprağı, testi ve çömlek yapımına elverişli özellikler taşır. Yüzyıllardır kullanılan bu topraklar, bardak, çömlek, küp ve saksı gibi eşyaların üretiminde kullanılır. Özellikle Midyat ilçesi, bu zanaatın merkezi olarak bilinir. Evlerin kubbeli tavanlarına yerleştirilen küpler, bölgenin özgün mimari tarzını tamamlayan unsurlardandır.
BAKIRCILIK
Bakırcılık, Mardin'de yüzyıllardır süregelen bir zanaattır. Bakırcılar Çarşısı’nda üretilen çanaklar, kepçeler, siniler ve diğer mutfak eşyaları, tamamen el emeği ile yapılmaktadır. Bu sanat, ağır işçilik gerektiren ve ustalık isteyen bir süreçle gerçekleşir. Yörenin mutfak kültürüne büyük katkı sağlayan bu eserler, aynı zamanda estetik birer sanat ürünüdür.
OYACILIK VE BASMACILIK
İğne oyası, Mardin kadınları arasında kuşaktan kuşağa aktarılan değerli bir el sanatıdır. Masa örtülerinden kırlentlere, yazma çevrelerinden mendillere kadar birçok tekstil ürününde bu zarif işleme kullanılır. Kök boya ile el yapımı tahta kalıpların kullanıldığı basmacılık ise nevresim, perde ve masa örtüsü gibi eşyaların üretiminde tercih edilen bir yöntemdir.
TAŞ İŞLEMECİLİĞİ
Mardin’in taşları, şehir mimarisinin kalbini oluşturur. Evlerin, camilerin, manastırların ve hamamların her köşesinde taş işçiliğinin incelikli örnekleri görülür. Kapı ve pencere kemerlerinden sütunlara kadar, taş ustaları tarafından işlenen bu eserler, şehre estetik ve tarihi bir dokunuş kazandırır.
AHŞAP YONTMA SANATI
Ahşap oymacılığı, Mardin'in bir diğer önemli zanaat dalıdır. Kapılar, minberler, sandıklar ve günlük kullanım eşyaları üzerinde ahşap yontma sanatının özgün ve zarif örnekleri görülür. Bu sanat, evlerin dekorasyonundan dini yapılar içindeki detaylara kadar geniş bir kullanım alanına sahiptir.
Mardin'in el sanatları, yüzyıllardır süregelen zanaat kültürünü yaşatmaya devam ediyor. Bu eşsiz zanaatlar, hem bölgenin tarihi ve kültürel mirasını korurken hem de yerel ekonomiye katkı sağlıyor. Mardin’i ziyaret edenler, bu el emeği göz nuru eserlerin nasıl yapıldığını görebilir ve bölgenin kültürel zenginliğini yakından deneyimleyebilir.
DEMİRCİLİK
Demir ustaları, Mardin’de halen geleneksel yöntemlerle demir işleyip çeşitli eşyalar ve aletler üretmeye devam ediyorlar.
KALAYCILIK
Bakır kapların ve mutfak gereçlerinin iç yüzeylerinin kalaylanması, kalaycı ustalarının ellerinden geçmektedir. Bu geleneksel meslek, bakırcılık ile el ele gitmektedir.
İĞNE OYASI
El emeği göz nuru olan iğne oyası, ince dokunuşlarla yapılan zarif bir el sanatıdır. Mardin'de birçok kadın tarafından hala sürdürülmektedir.
MİDYAT EL NAKIŞI VE TOHUM İĞNESİ
Midyat yöresine özgü el nakışı ve tohum iğnesi ile yapılan süslemeler, geleneksel kıyafetlerden örtülere kadar pek çok üründe kullanılır.
YORGANCILIK
Yün ve pamuk gibi doğal malzemelerle yapılan el yapımı yorganlar, Mardin’deki yorgancılar tarafından özenle dikilmektedir.
BOYACILIK (SİBBEĞ)
Sibbeğ, doğal boyalar kullanılarak yapılan boyacılık sanatıdır. Mardin’deki ustalar, bu sanatın yaşatılmasını sağlamaktadır.
DERİCİLİK (DEBBAĞ)
Dericilik, Mardin’de yüzyıllardır sürdürülen bir meslek olup, hayvan derilerinin işlenmesiyle çeşitli giyim ve eşyalar üretilmektedir.
SABUNCULUK
Zeytinyağı gibi doğal ürünlerden elde edilen sabunlar, Mardin sabuncuları tarafından üretilmeye devam ediyor. Doğal sabun yapımı, bu bölgede hala önemli bir zanaat dalıdır.
DOKUMACILIK VE ŞALÜŞAPİK
Şalüşapik, Mardin’e özgü bir kumaş türüdür ve hala dokumacılık sanatında önemli bir yere sahiptir. Yerel dokuma ustaları, bu özel kumaşı geleneksel yöntemlerle üretmeye devam ediyor.
KİLİMCİLİK VE HALICILIK (YÜN VE İPEK)
Mardin’de el dokuması kilim ve halılar, hem yün hem de ipekten yapılmaktadır. Mardin’in eşsiz motifleri, bu dokuma ürünlerinde hayat buluyor.
SEMERCİLİK
Hayvancılıkla uğraşan bölgelerde halen devam eden semercilik, Mardin’deki ustalar tarafından yapılmaktadır.
KEÇECİLİK
Keçeden yapılan eşyalar, geleneksel keçecilik sanatıyla üretilmektedir. Mardin'de bu sanat, ustalar tarafından nesilden nesile aktarılıyor.
TAHTA OYMACILIĞI (KAKMACILIK)
Ahşap ustaları, tahta oymacılığı sanatını icra ederek mobilya ve dekoratif ürünler üretmektedir. Mardin’in tarihi yapılarına da bu oymacılık sanatı yansımaktadır.
SEDEF İŞLEMECİLİĞİ
Sedef işçiliği, zarif bir el sanatı olup, sedefin ahşap ve diğer yüzeylere işlenmesiyle yapılmaktadır. Mardin’de bu sanat da yaygın bir şekilde uygulanmaktadır.
HALBURCULUK (GÜRGEN AĞACI İŞLEMECİLİĞİ)
Gürgen ağacından yapılan halburlar, hala geleneksel yöntemlerle işlenmektedir. Mardin’in ustaları, bu sanatı devam ettirmektedir.