Nevin ALKAN KUTLU

‘TOI-1680 b’ adı verilen süper Dünya, tahminen Dünya’nın yarıçapından 1,46 kat daha geniş ve Dünya’nın kütlesinin yaklaşık 3,18 katına denk bir kütleye sahip.
Uluslararası bir gökbilim ekibi, NASA’ya ait ‘Geçiş Yapan Ötegezegen İzleme Uydusu’ (TESS) aracılığıyla ‘süper Dünya’ boyutlarındaki yeni bir ötegezegeni keşfettiğini duyurdu. ‘TOI-1680 b’ olarak adlandırılan yeni ötegezegen, Dünya’dan yaklaşık yüzde 50 oranında daha büyük ve bizden 120 ışık yılı mesafede bulunan bir M-tipi cüce yıldızın yörüngesinde dönüyor. Yeni bulgu, 11 Temmuz’da makalelerin ön baskılarının yayınlandığı arXiv'de paylaşılan bir makalede ayrıntılı biçimde aktarıldı.


'SÖNÜK BİR ORTA BOY M-TİPİ CÜCENİN ÇEVRESİNDE DÖNÜYOR'
TESS, geçiş yapan ötegezegenleri aramak amacıyla Güneş’e yakın mesafelerdeki en parlak yıldızlardan yaklaşık 200 bin tanesini gözlemliyor. Bugüne kadar 363’ü teyit edilmiş olmak üzere yaklaşık 6 bin 700 ötegezegen adayı, yani ‘TESS’le Bağlantılı Nesne’ (TOI) saptandı.
Belçika’daki Liège Üniversitesi’nden Mourad Ghachoui öncülüğünde çalışan bir gökbilim ekibi, kısa süre önce yayınladıkları bir araştırma makalesinde, TESS’in takip ettiği bir diğer TOI’yi daha teyit etti. Ghachoui ve meslektaşları, ‘TOI-1680’ diye bilinen ve aktif olmayan bir M-tipi cüce yıldızının ışık eğrisinde, bir geçiş sinyalinin saptandığını duyurdu. Bu sinyalin gezegen kaynaklı olduğu, keşfin ardından gerçekleştirilen yer tabanlı fotometri ölçümleri, yüksek çözünürlüklü görüntüleme ve spektroskopik gözlemler aracılığıyla doğrulandı.
Araştırmacılar, makalelerinde, “Sönük bir orta boy M-tipi cücenin (V = 15.87) çevresinde dönen bir süper Dünya olan TOI-1680 b’nin keşfini ve ilk tanımlamaları bildiririz” dedi.


DÜNYA’NIN BİR BUÇUK KATI BÜYÜKLÜĞÜNDE
'TOI-1680 b' ismi verilen 'süper Dünya' tahminen Dünya’nın yarıçapından 1,46 oranında daha geniş ve Dünya’nın kütlesinin yaklaşık 3,18 katına eşdeğer bir kütleye sahip. Bu ölçüler, ortalama 5,5 g/cm3’lük bir yoğunluğa tekabül ediyor. Ev sahibi yıldıza yaklaşık 0,03 AU mesafedeki gezegen, izlediği yörüngede her 4,8 günde bir döngüsünü tamamlıyor. 'TOI-1680 b’nin denge sıcaklığının 130.85 santigrat derece olduğu tahmin ediliyor.
Ev sahibi yıldız olan (ve ‘TIC 259168516’ diye de bilinen) ‘TOI-1680’, ‘M4.5’ spektral tipteki soluk ve hareketsiz bir yıldız. Bu yıldız, Güneş’ten yaklaşık beş kat daha küçük ve daha az kütleye sahip. 'TOI-1680’yle aramızdaki mesafenin 121 ışık yılı olduğu hesaplandı ve yıldızın etkin ısısının yaklaşık 2 bin 938 santigrat derece olduğu anlaşıldı.
Araştırma, 'TOI-1680 b’nin 7.82 düzeyinde bir iletim spektroskopik metriğine (TSM) sahip olduğunu ortaya çıkardı. Ulaşılan bu netice, 'TOI-1680 b’nin, James Webb Uzay Teleskobu’nun (JWST) içerdiği ‘NIRSpec/PRISM’ adlı cihazın gerçekleştireceği atmosferik tanımlama faaliyetleri için uygun bir hedef olabileceğini gösteriyor.
'UMUT VERİCİ BİR ADAY GİBİ GÖRÜNÜYOR'
Makalenin yazarları, “Kempton ve meslektaşlarının iletim spektroskopisi metriğine (TSM) göre, TOI-1680 b, JWST üzerinden atmosferik tanımlama yapılabilmesi için umut verici bir aday gibi görünüyor... Çok özel biçimde, 63 farklı hedef arasında TOI-1680 b, bu çalışmalara en uygun görünen on üçüncü hedef olarak yer alıyor” ifadelerini kullandı.
Ghachoui’nin öncülüğündeki ekip, atmosferik tanımlama faaliyetleriyle birlikte, 8.1 m çapındaki Gemini Kuzey Teleskopu’nda bulunan ‘MAROON-X’ adlı yüksek çözünürlüklü, optik, fiber beslemeli kademe spektrografı yardımıyla 'TOI-1680 b’nin radyal hız ölçümlerinin gerçekleştirilmesini istiyor. Bu tür bir araştırma, bu gezegenin bileşimini tespit etme konusunda büyük önem taşıyan doğrudan kütle ölçümünün gerçekleştirilmesini sağlayabilir.