2024 yılının sonuna doğru yaklaşırken gözler yılbaşında belirlenecek asgari ücret için 2025 yılına çevrildi. Milyonlarca çalışanın merak ettiği asgari ücret ne kadar olacak? Çalışanlar, yeni yıl yaklaşırken alacakları maaş zammını ve asgari ücretin belirlenme sürecini merakla bekliyor.
Peki, asgari ücret tam olarak nedir ve zam oranı nasıl belirleniyor? İşte bu kritik konular hakkında merak edilenler...
ASGARİ ÜCRET NEDİR?
Asgari ücret, bir işçinin normal bir çalışma günü karşılığı, zorunlu ihtiyaçlarını (gıda, konut, sağlık, ulaşım gibi) karşılayacak şekilde ödenmesi gereken en düşük ücrettir. Türkiye’deki iş kanunları gereği, işverenler çalışanlarına asgari ücretin altında maaş ödeyemezler. Asgari ücret aynı zamanda sosyal güvenlik, iş güvencesi ve yaşam standartlarının korunması açısından büyük bir öneme sahiptir.
Her yıl hükümet, işçi ve işveren temsilcileriyle yapılan toplantılar sonucunda asgari ücret belirlenir. 2023 yılında 11.402,32 TL olan net asgari ücret, 2024 yılı için %49 zamla 17.002,12 TL’ye yükseltilmiştir. Bu, hem çalışanların geçim standardını korumak hem de ekonomik dalgalanmalara karşı korunmalarını sağlamak için yapılan bir düzenlemedir.
NET VE BRÜT ÜCRET NE DEMEK?
Asgari ücret tartışmalarında sıkça karşılaşılan terimlerden biri olan “net” ve “brüt” ücret arasındaki fark, çalışanlar için kafa karıştırıcı olabilir. Brüt ücret, işçiye yapılan toplam ödeme olup, maaştan herhangi bir kesinti yapılmadan önceki tutarı ifade eder. Bu kesintiler arasında gelir vergisi, sosyal güvenlik primleri ve işsizlik sigortası gibi kalemler bulunur. Öte yandan net maaş, tüm bu kesintiler yapıldıktan sonra çalışanın eline geçen tutardır.
Örneğin, 2024 yılı için belirlenen brüt asgari ücret 22.879,62 TL iken, kesintiler sonrası çalışanın eline geçen net maaş 17.002,12 TL’dir. Net maaş, çalışanın doğrudan kullanımına hazır olan para miktarını temsil ederken, brüt maaş daha geniş bir ödeme kapsamını ifade eder.
ZAM ORANI NASIL BELİRLENİR?
Asgari ücret zammı, her yıl Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından belirlenir. Bu komisyon; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, işçi sendikaları ve işveren temsilcilerinden oluşan toplam 15 üyeye sahiptir. Komisyon, en az 10 üyenin katılımıyla toplanabilir ve oylama usulüyle kararlar alır. Eğer oylar eşit çıkarsa, komisyon başkanının oy kullandığı tarafın görüşü geçerli sayılır.
Zam belirleme süreci şu şekilde işler:
• İlk toplantı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nda yapılır.
• Sonraki toplantılar, işçi ve işveren sendikalarının ev sahipliğinde gerçekleştirilir.
• Nihai karar, enflasyon oranı, yaşam maliyeti, işverenin mali durumu ve genel ekonomik koşullar göz önünde bulundurularak verilir.
Asgari ücret zammı, enflasyon ve ekonomik dalgalanmalar nedeniyle yılın belirli dönemlerinde yeniden gözden geçirilebilir. Bu zam oranı, ülkedeki iş gücünün geçim standardını koruyacak şekilde ayarlanmaya çalışılır.
MAAŞ ZAMMI NASIL HESAPLANIR?
Maaş zamları, genellikle asgari ücret artışı ve yıllık enflasyon oranına bağlı olarak hesaplanır. Ancak işverenler, çalışanların maaşlarını belirlerken işyerinin mali durumu, çalışanın performansı, kıdemi ve genel ekonomik durum gibi birçok faktörü de göz önünde bulundurur.
Zam oranı brüt veya net maaş üzerinden hesaplanabilir. Örneğin, 2024 yılı için %49’luk bir asgari ücret zammı, aylık 20 bin TL kazanan bir çalışan için şu şekilde hesaplanır:
• 20 bin TL’nin %49’u, 9 bin 800 TL’ye denk gelir.
• Böylece çalışanın yeni maaşı 29 bin 800 TL olur.
Ancak, asgari ücret zammı her çalışan için zorunlu olarak aynı oranda uygulanmaz. Özel sektörde çalışan kişilerin maaş zammı, işverenle yapılan anlaşmalar ve yukarıda belirtilen diğer faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
