Türkiye'nin endemik bitki çeşitliliği, özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yoğunlaşmıştır. Diyarbakır, kendine has ekosistemiyle bu bitkilerin birçoğuna ev sahipliği yapmaktadır.Diyarbakır’ın endemik bitkileri hakkında detaylar haberimizde.
GÜNEYDOĞU ANADOLU'NUN ZENGİN FLORASI
Güneydoğu Anadolu Bölgesi, dünya tarım tarihinin başladığı kadim topraklar olarak bilinir. Fırat ve Dicle nehirleri arasında yer alan bu bölge, Mezopotamya'nın kuzeyinde, bereketli hilalin bir parçasını oluşturur. Bölgenin eşsiz coğrafi ve iklimsel yapısı, çok sayıda bitki türünün yetişmesine olanak tanır. Güneydoğu Anadolu'nun florası, farklı yükseltiler, değişken sıcaklıklar ve yağış rejimleri gibi faktörler sayesinde çeşitlenmiştir. Tarımın tarihi kadar köklü olan bu florada, tahılların ilk evcilleştirildiği topraklar da yer alır. Türkiye'nin genel florası düşünüldüğünde, bu bölgede yetişen bitkiler ülkenin toplam bitki türlerinin %30'unu oluşturur. Güneydoğu Anadolu, bu yönüyle sadece Türkiye için değil, dünya için de önemli bir genetik rezerv alanıdır. Bölgede yer alan tarım köyleri, bu bitki çeşitliliğini kültürel ve ekonomik anlamda da değerlendirmiştir.
DİYARBAKIR’IN ENDEMİK BİTKİLERİ
Diyarbakır, Türkiye’nin endemik bitki açısından en zengin şehirlerinden biridir. Burada yetişen 421 bitki taksonu arasında birçok endemik tür bulunmaktadır. Özellikle Özmayasıl (Ajugavestita), Mardin çiğdemi (Crocusleichtlinii) ve Antep yoncası (Medicago shepardii) gibi bitkiler sadece bu bölgeye özgüdür ve dünyanın başka hiçbir yerinde doğal olarak yetişmez. Diyarbakır, dört Önemli Doğa Alanı (ÖDA) ile, bu endemik bitki türlerine ev sahipliği yaparak bölgesel ekosistemlerin korunmasında kilit bir rol oynamaktadır. Bu ÖDA'lar, bitki zenginliğini koruma çalışmaları açısından büyük bir öneme sahiptir. Endemik bitkiler, bölgenin ekolojik dengesi ve yerel halkın sürdürülebilir tarım uygulamaları için kritik öneme sahiptir.
Diyarbakır’ın endemik bitkileri şöyle:
• Maral dikeni (Centaureastapfiana) – Diyarbakır
• Kirpi nohudu (Cicerechinospermum) – Erzurum ve Diyarbakır
• Gelin burçağı (Lathyrustrachycarpus) – Diyarbakır
• Yitik geven (Astragalusdiyarbakirensis) – Diyarbakır
• Bey çiviti (Isatisdemiriziana) – Diyarbakır
• Kümehatmi (Alceafasciculiflora) – Diyarbakır
• Dicle körmeni (Alliumvariegatum) – Diyarbakır
• Üç papatya (Anthemistricornis) – Diyarbakır
• Hotozlu sığırkuyruğu (Verbascumapiculatum var. tigridaeum) – Diyarbakır
• Silvan korungası (Onobrychissilvanensis) – Diyarbakır (Silvan)
• Alaca kaside (Scutellariaorientalissubsp. bicolor) – Erzurum, Elazığ, Diyarbakır
• Tosbağa kengeri (Acanthusdioscoridis var. laciniatus) – Diyarbakır
KARACADAĞ'IN BİTKİ ZENGİNLİĞİ
Diyarbakır ve Şanlıurfa illeri arasında yer alan Karacadağ, Güneydoğu Anadolu'nun en dikkat çeken bitki zenginliğine sahip alanlarından biridir. Bu volkanik dağ, hem yüksek rakımı hem de zengin volkanik toprakları sayesinde birçok endemik bitki türüne ev sahipliği yapar. Karacadağ’ın volkanik yapısı, bitki örtüsüne benzersiz bir zenginlik kazandırmıştır. Bölgede yetişen endemik türler, sadece Güneydoğu Anadolu'nun değil, Türkiye'nin biyolojik çeşitliliğine de önemli katkılar sağlar. Karacadağ’da bulunan bitkiler, hem tarımsal üretim hem de ekosistem açısından stratejik öneme sahiptir. Özellikle otlatma alanları ve hayvancılıkla geçinen yerel halk için bu bitki çeşitliliği ekonomik yaşamın temel taşlarından biridir. Aynı zamanda Karacadağ, tarih boyunca pek çok kültüre ev sahipliği yapmış bir bölge olarak, hem doğal hem de kültürel mirasın korunduğu bir alan olarak önem taşır.
TÜRKİYE'NİN FLORASINDA DİYARBAKIR’IN YERİ
Türkiye, dünya üzerinde biyolojik çeşitliliğin en yoğun olduğu ülkelerden biridir ve bu çeşitliliğin önemli bir kısmı Diyarbakır’da bulunur. Ülkemizde 2022 yılı itibarıyla kayıtlı olan 3.275 endemik bitki türü arasında Diyarbakır, kendine özgü bitki örtüsü ve ekosistemi ile dikkat çeker. Diyarbakır’ın biyolojik çeşitliliği, hem Türkiye’nin genel florasına katkıda bulunur hem de bölgesel ekosistemlerin korunmasına yönelik önemli bir role sahiptir. Özellikle bölgedeki endemik türlerin korunması, hem doğa koruma çalışmaları hem de ekoturizm açısından büyük fırsatlar sunmaktadır. Diyarbakır’ın sahip olduğu bu biyolojik zenginlik, aynı zamanda bölgenin kültürel ve ekonomik gelişimine de katkıda bulunmaktadır.
İşte Güneydoğu Bölgesinde yer alan endemik bitkiler:
• Özmayasıl (AjugavestitaBoiss.) – Mardin ve Şanlıurfa
• Mardin çiğdemi (Crocusleichtlinii) – Mardin
• Antep yoncası (Medicago shepardii) – Gaziantep ve Kilis
• Bey nanesi (Nepetabaytopii) – Gaziantep
• Öküz salebi (Ophrysbornmuellerisubsp. carduchorum) – Şırnak
• Sahra sıracası (Scrophulariamesopotamica) – Mardin
• Antep kafesotu (Symphytumaintabicum) – Gaziantep
• Kaya navruzu (Irisaucheri) – Hakkâri
• Bağ geveni (Astragalusovabaghensis) – Mardin
• Kabamayasıl (Ajugaxylorrhiza) – Mardin ve Şırnak
• Gümüş korunga (Onobrychisargyreasubsp. argyrea) – Mardin
• Tülekdokuyan (Ophryscilicica) – Adıyaman
• Top sığırkuyruğu (Verbascumglobiferum) – Şanlıurfa
• Meşe sığırkuyruğu (Verbascumlysiosepalum) – Şanlıurfa
• Siirt çiğdemi (Crocusbiflorussubsp. pseudonubigena) – Siirt
• Harput kardikeni (Acantholimonsaxifragiforme) – Elazığ
