Irak’ın Saddam sonrası döneminde seçilmiş ilk Cumhurbaşkanı ve Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) lideri Celal Talabani, 3 Ekim 2017’de Almanya’da tedavi gördüğü hastanede vefat etti. Talabani, Irak’ın siyasi ve toplumsal tarihinde önemli bir rol oynayan, Kürt halkının hak ve özgürlük mücadelesinin sembol isimlerinden biriydi. Peki, Celal Talabani kimdir? Hayatı boyunca hangi zorluklarla karşılaştı? Irak ve Kürtler için ne anlam ifade ediyor? İşte Celal Talabani’nin hayatına ve mirasına dair bilmeniz gerekenler…
BİR KÜRT LİDERİNİN DOĞUŞU
Celal Talabani, 12 Kasım 1933’te Irak’ın Kerkük kentinde doğdu. Kürtçe, Arapça, Farsça, Türkçe ve İngilizce konuşabilen Talabani, Bağdat Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu. Siyasi hayatına 14 yaşında Kürdistan Demokratik Partisi’nde (KDP) başlayan Talabani, 18 yaşında KDP Merkez Komitesi’ne seçildi. 1956’da Kürdistan Öğrenci Birliği’ni kurarak genel sekreterliğini üstlendi.
Talabani, 1961’de Abdülkerim Kasım hükümetine karşı başlayan Kürt ayaklanmasına katıldı. Ardından Avrupa ve Orta Doğu’da Kürt liderliği adına çeşitli diplomatik misyonlar üstlenen Talabani, 1963’te Abdülselam Arif’in hükümetiyle yapılan görüşmelerde Kürt delegasyonuna liderlik etti. 1975’te KDP lideri Mustafa Barzani ile aralarında görüş ayrılıkları çıkan Talabani, KDP’den ayrılarak yeni bir siyasi parti olan Kürdistan Yurtseverler Birliği’ni (KYB) kurdu.
SADDAM REJİMİ’NE KARŞI DİRENDİ
Talabani, 1976’da KYB ile Saddam Hüseyin rejimine karşı silahlı mücadeleye başladı. 1970’lerin sonları ve 80’lerin başında Talabani, Irak lideri Saddam Hüseyin rejimine karşı Kürt direnişini örgütledi ve yönetti. Saddam yönetiminin 1988’de Halepçe’ye kimyasal silah saldırısı düzenlemesi ve KYB’ye ağır darbe vurması üzerine Talabani, Kuzey Irak’ı terk etmek zorunda kaldı ve İran’a sığındı.
1991 Körfez Savaşı ve Kuzey Irak’taki Kürtlerin merkeze karşı ayaklanmasıyla Talabani’nin siyasi hayatında yeni bir dönem başladı. Kuzey Irak’ta Batılı devletlerin müdahalesi ile güvenli bölgelerin kurulmasının ardından, Kuzey Irak’ta 1992 yılında yapılan seçimlerle KYB-KDP ortak yönetimi kuruldu. Ancak iki partinin görüş ayrılıkları sebebiyle çatışmalar 1994 yılında yeniden alevlendi ve ABD ve İngiltere’nin girişimiyle iki parti arasında yapılan görüşmeler sonucunda 1998’de Washington’da barış anlaşması imzalandı. Bu anlaşma 4 Ekim 2002 tarihinde yenilendi.
IRAK’IN SEÇİLMİŞ İLK KÜRT CUMHURBAŞKANI
2003 yılında ABD öncülüğündeki koalisyon güçlerinin Irak’ı işgal etmesi ve Saddam’ın devrilmesinin ardından Talabani, Irak’ın yeni siyasi yapısında önemli bir rol oynamaya başladı. 2005 yılında Irak Meclisi tarafından Irak’ın geçici Cumhurbaşkanlığına seçilen Talabani, 2006 ve 2010’da tekrar seçilerek 2014 yılına kadar Cumhurbaşkanlığı yaptı. Talabani, Irak’ın Arap kökenli olmayan ilk Cumhurbaşkanıydı.
Talabani, Cumhurbaşkanlığı döneminde Irak’ın birliği ve istikrarı için çaba gösterdi. Irak’taki farklı siyasi, etnik ve dini gruplar arasında uzlaşı ve diyalog sağlamaya çalıştı. Ayrıca Kürtlerin hak ve özgürlüklerinin tanınması ve korunması için mücadele etti. Talabani, Irak’ın yeni anayasasının hazırlanmasında ve kabul edilmesinde de etkili oldu.
SON YILLARI VE VEFATI
Talabani, 17 Aralık 2012 tarihinde beyin kanaması geçirdikten sonra Bağdat’ta yoğun bakıma alındı. Daha sonra Almanya’nın başkenti Berlin’e sevk edildi. 19 Temmuz 2014 tarihinde Talabani, tıbbi tedavisinin ardından 18 ay sonra Irak Kürdistan bölgesine döndü. 24 Temmuz 2014 tarihinde görev süresi biten Talabani, görevi Fuad Masum’a teslim etti.
Talabani, 3 Ekim 2017 tarihinde Berlin’de hayatını kaybetti. Cenazesi 6 Ekim 2017’de Süleymaniye’de düzenlenen törenle toprağa verildi. Törene Irak, Türkiye, İran, ABD, Fransa, Almanya, Birleşik Krallık, Rusya, Çin, Japonya, Hindistan, Pakistan, Mısır, Suudi Arabistan, Ürdün, Lübnan, Suriye, Katar, Kuveyt, Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği ve Arap Birliği’nden üst düzey temsilciler katıldı.
KÜRTLERİN ÖZGÜRLÜĞÜ İÇİN MÜCADELE ETTİ
Celal Talabani, Irak ve Kürtler için büyük bir lider, devlet adamı, mücadeleci, diplomat, hukukçu, aydın ve örnek bir kişilikti. Hayatı boyunca Kürt halkının hak ve özgürlük mücadelesine öncülük etti. Irak’ın siyasi ve toplumsal tarihinde önemli bir rol oynadı. Irak’taki farklı gruplar arasında uzlaşı ve barış sağlamaya çalıştı. Irak’ın birliği ve istikrarı için çaba gösterdi. Irak’ın yeni anayasasının hazırlanmasında ve kabul edilmesinde etkili oldu. Celal Talabani, Irak ve Kürtler için bir hayat, bir mücadele, bir miras bıraktı.
