ÖZEL HABER - Mehmet Rumet SOYLU
Di sala hezar u nehsed u sisîyan ez hatim dinyayê
Bi navê Siltan Şêxmus ez çêbume ji dayê
Heta bum sêzde salî li gundê me hesarê
Jîna xwe min diburand paşî ji wê medarê
Bavê min î ruspî xwedî mirov u rumet
Ne mirovkî malgenî, binamus u bixîret
Ji tengasî neçarî me ew gundê xwe berda
Hatin Amuda rengîn bavê min zu emir da.
Doğumunu bu dizelerle anlatan ve asıl adı Şehmus Hesen olan Seydayê Cegerxwîn, 1903 yılında Batman’ın Gercüş ilçesinin Hesarê beldesinde doğdu.
ZORLUKLARLA GEÇEN BİR HAYAT HİKAYESİ
1. Dünya Savaşı’nın başlaması ile birlikte ailesi ile Binxet denilen Suriye’nin Amudê şehrine göç eder. Burada erken yaşta anne ve babasını kaybettikten sonra abisinin yanına yerleşir. Bir süre sonra evlenen abisinin eşi Küçük Şehmus’a tahammül etmeyip O’nu evden kovar. Sonra ablasının yanına yerleşip, çobanlık ve tarlalarda ırgatlık yaparak hayat ile tanışır. Bu sırada din eğitimi de almaya başlar.
Cegerxwîn 18 yaşına bastığında, Diyarbakır’a gelerek hayatını burada devam etmek ister. Bu sırada da çok ünlü Din alimlerinden derler almaya başlar.Dini konulara olan yatkınlığı ve hızlı öğrenmesi nedeniyle kendisine Mele Şêxmus denildi. Medrese eğitimi sırasında, Kürt şiir ve edebiyatıyla tanıştı. Gençlik yıllarında Şêx Seîd İsyanına katıldı ve isyanın bastırılmasından sonra Rewanduz üzerinden Bağdat’a geçti. Burada da din eğitimine devam etti. Daha sonra tekrar Amudê şehrine geçip oraya yerleşti.
30’lu yaşlarda Hawar dergisinde Kürtçe şiirler yazmaya başladı. Kürt halkının yaşadığı mezalime istinaden Cegerxwîn mahlas ismini aldı ve ölene kadar bu ismi kullandı. 40’lı yaşlarında Xoybun örgütüne üye olup çalışmalar yürüttü.
KÜRT DİLİNİN GELİŞİMİNE KATKI SUNDU
Edebiyat hayatından önce Kürt Halkının özgürlük ve demokrasi mücadelesinin hemen her alanında çalışmalar yaptı.
Cizîrê İçin Barış Komitesi içinde çalışmalar yaptığı esnada, Suriye Kürdistan Demokrat Partisi’ne katıldı. Bağdat Üniversitesi’nde 1967 yılında Kürtçe Dersler vermeye başlayan ilk kişi oldu. Bu vesile ile Kürtçe dili üzerinde çalışmalar yaparak çok sayıda öğrenci yetiştirdi.
1963 yılında, içinde bulunduğu siyasi faaliyetlerden dolayı Şam’da tutuklandı. Cezaevinden çıktıktan, Güney Kürdistan’a geçti ve Mele Mistefa Berzanî hareketine destek verdi. Sonra tekrar Suriye’ye geçti. 70’lı yaşların başında Suriye Baas Partisinin baskıları nedeniyle Lübnan’a geçti. Burda en bilinen şiir derlemeleri olan Kîne Em’i yayımladı.
1979 yılına gelindiğinde Cegerxwîn artık politik baskıları kaldıramayacak kadar yaşlanmışıtr. Bu vesile ile İsveç’e sürgüne gider. Ölümüne kadar geçen zaman zarfında Stockholm’de yaşar. Burda Kürt Dili ve Şiiri üzerinde aralıksız çalışmalarını devam ettirir.
Şiirlerinde, yoksulluğa, ağalık ve burjuuvaziye karşı duruşu anlatır. Savaşların asıl galibinin zenginler olduğu bilincini herkese aşılamaya çalışır. Şiirlerinde ayrıca, Özgürlük ve Bağımsızlık konularının üzerinde duran Cegerxwîn, Vatan ve Aşk ikilisini hiçbir zaman es geçmez.
Kürt Edebiyat ve Şiirinin kilometre taşlarından olan Cegerxwîn 22 Ekim 1984 yılında İsveç’in başkenti Stockholm’de vefat etti. Vasiyeti üzerine Qamişlo kentinde defn edildi.
Eserleri ;
Şiirleri
Diwan Dîwana yekem: Prîsk û Pêtî, 1945 Şam.
Diwan Dîwana diwem: Sewra Azadî, 1954 Şam.
Diwan Dîwana siyem: Kîme Ez? , 1973 Beyrut.
Diwan Dîwana çarem: Ronak, Roja Nû Yayınevi, 1980 Stockholm.
Diwan Dîwana pêncem: Zend-Avista, Roja Nû Yayınevi, 1981 Stockholm.
Diwan Dîwana şeşem: Şefeq, Roja Nû Yayınevi, 1982 Stockholm.
Diwan Dîwana heftem: Hêvî, Roja Nû Yayınevi, 1983 Stockholm.
Diwan Dîwana heyştem: Aşîtî, Avesta Yayınevi, 2003 İstanbul.
Diwan Dîwana nehem: Salar û Mîdya, Avesta Yayınevi, 2003 İstanbul.
Diwan Dîwana dehem: Şerefnama Menzûm, Avesta Yayınevi, 2003 İstanbul.
Öykü
Reşoyê Darê, Lîs Yayınevi, 2008 Diyarbakır.
Cim û Gulperî, Lîs Yayınevi, 2008 Diyarbakır.
Dil ve Kültür Hakkındaki Eserleri
Destûra Zimanê kurdî (Kürt dil bilgisi), 1961 Bağdat.
Ferheng, perçê yekem (Sözlük, 1. Bölüm), 1962 Bağdat.
Ferheng, perçê diwem (Sözlük, 2. Bölüm), 1962 Bağdat.
Folklora Kurdî (Kürt Folkloru), Roja Nû Yayınevi, 1988 Stockholm.
Tarih İle İlgili Eseri
Tarîxa Kurdistan (Kürdistan tarihi) (bu eseri ölümünden sonra yayımlanmıştır), 3 ciltli, 1985-1987, Stockholm.
Türkçeye Çevrilmiş Eserleri
Lenin Şafağı, Kaynak Yayınları, İstanbul.
Hayat Öyküm, Evrensel Basım Yayın, İstanbul.
