ÖZEL HABER - Veli BALTACİ
Dünyada en çok sevilen içeceklerin başında gelen çayın tarihi, M.Ö. 2737 yılına kadar uzanmaktadır. Çin efsanelerine göre, çayın ilk keşfi Çin İmparatoru Shen Nong tarafından yapılmıştır. Efsaneye göre, Shen Nong bir ağacın altında dinlenirken hizmetkârlarından biri kaynayan suyu imparatora sunmak için hazırlıyordu. Bu sırada yakındaki bir ağaçtan birkaç yaprak suya düştü ve suya hafif bir aroma kattı. Merak eden Shen Nong, bu karışımı tattığında hem lezzetli hem de ferahlatıcı bir içecek olduğunu fark etti. Böylece çay, ilk kez Çin’de tüketilmeye başlandı ve sağlık için faydalı olduğuna inanıldı.
TÜRKİYE'YE İLK ÇAY NEREDEN GELDİ?
Çayın Türkiye’ye gelişi ise daha geç bir döneme denk gelir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde kahve oldukça yaygın bir içecekken, çay, 19. yüzyılda sınırlı bir şekilde tüketilmeye başlanmıştır. Türkiye’de çay üretiminin başlaması Cumhuriyet dönemine rastlar. 1924 yılında çıkarılan bir kanunla Doğu Karadeniz Bölgesi’nde çay tarımına başlanmıştır.
1930’lu yıllarda Sovyetler Birliği’nden getirilen çay fidanlarıyla Rize ve çevresinde ilk çay bahçeleri kurulmuştur. Zamanla bu bölgede çay tarımı hızla yayılmış ve Türk çayı, ülke genelinde en çok tüketilen içeceklerden biri haline gelmiştir.
Sadece içmek ve lezzeti nedeniyle değil, eşliğinde sosyal ve kültürel etkileşimlerin de yapıldığı bir içecektir. Türkiye’de çay, misafirperverliğin en belirgin simgelerinden biridir.
ÇAYIN YARARLARI
Çayın yararları konusunu şu şekilde sıralayabiliriz:
Özellikle bitki çayları, stres ve anksiyeteyi azaltmaya yardımcı olabilir.
Çay, kilo kontrolü konusunda da yardımcı olabilir. Özellikle yeşil çay, metabolizmayı hızlandırma özelliği ile bilinir. İçeriğindeki epigallocatechin gallate (EGCG), yağ yakımını artırarak kilo vermeyi destekleyebilir. Ayrıca, çayın yüksek su içeriği, vücutta su dengesini koruyarak tokluk hissini artırır. Bu sayede, çay tüketimi, sağlıklı bir kilo yönetimine katkıda bulunabilir.
Araştırmalar yeşil çayı düzenli olarak tüketenlerde, içinde bulunan polifenollerin, bazı kanser türlerinin gelişimini engelleyebileceği düşünülmektedir. Dolayısıyla ruh hali üzerinde de olumlu etkiler yaratabilir. Bu kapsamda özellikle bitki çayları, stres ve anksiyeteyi azaltmaya yardımcı olabilir.
ÇAYIN ZARARLARI
Çay, dünya genelinde yaygın olarak tüketilen bir içecek olmasına rağmen, bazı durumlarda sağlık üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir. İçerdiği kafein, oksalat, tanen ve diğer bileşenler nedeniyle aşırı veya yanlış tüketimi çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir.
Bazı araştırmalar, çayın içerdiği polifenollerin hormon düzeylerini etkileyebileceğini göstermektedir.
Fazla tüketilen çay, diş sağlığını olumsuz etkileyebilir.
Çayın aşırı tüketimi, sindirim sisteminde rahatsızlıklara neden olabilir.
Kafein içeriği nedeniyle çay, aşırı tüketildiğinde uyku düzenini bozabilir.
ÇAYIN ANAVATANLARI
Çay, dünya genelinde farklı coğrafyalarda yetişen ve çeşitli kültürlerde önemli bir yer tutan bir içecektir. Çin, Tayvan, Hindistan, Sri Lanka, Japonya ve Afrika, çayın köken aldığı ve gelişim gösterdiği başlıca bölgeler arasında bulunmaktadır.
TÜKİYE’DE ÇAY TÜKETİMİ ORANI
Türkiye, kişi başına düşen çay tüketiminde dünyada en yüksek oranlardan birine sahiptir. Araştırmalara göre, Türkiye’de yıllık kişi başı çay tüketimi ortalama 3-4 kilogram civarındadır. Çay, Türk toplumunda sosyal etkileşimlerin önemli bir unsuru olarak öne çıkmakta ve arkadaşlar, aileler ve komşular arasında sıkça paylaşılan bir içecek haline gelmektedir.
