Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesinin mart itibarıyla devreye girmesiyle 8 Eylül 1999’dan önce sigorta başlangıcı olan milyonlarca kişinin gündemi emeklilik oldu. Prim gün sayısını ve sigortalılık süresini tamamlayan yaklaşık 2 milyon kişi başvurusunu yaptı. Primi eksik olanlar ise bunu askerlik ve doğum borçlanması yaparak tamamlamaya çalışıyor. Sigorta yılı daha dolmamış olanlar ise primi tamamlama konusunda acele etmiyor. Ancak gecikilen her dönem Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) ödenecek tutarın artmasına neden oluyor.
Posta'dan Bilal Emin Turan'ın haberine göre,sadece EYT’liler için değil prim borcu olan Bağkurlular ile emeklilik planı yapan yurtdışında çalışanlar açısından da benzer durum geçerli. Çünkü SGK’ya ödenecek primin taban tutarı asgari ücrete göre belirleniyor. Yüzde 34 ara zam yapılan asgari ücret brüt 13 bin 414 liraya, net 11 bin 402 liraya çıktı. Asgari ücrete gelen zamla birlikte 1 Temmuz’dan sonra eksik primini borçlanma yoluyla veya ihya ile kapatmak isteyenlerin cebinden daha yüksek meblağlar çıkacak. Dolayısıyla bugün dahil ay sonuna kadar 8 günlük süre dikkat çekiyor.
106 LİRADAN 143 LİRAYA ÇIKTI
Borçlanmanın günlük en düşük maliyeti, brüt asgari ücretin günlük tutarının yüzde 32’sine göre belirleniyor. Mevcut durumda en düşük günlük borçlanma tutarı 106.75 lira. Borçlanmanın üst limiti ise bu tutarın 7.5 katı yani 800 lira. Borçlanma yapan kişi, prime esas kazanç tutarını bu alt ve üst sınırlar içinde kendisi belirliyor. Yurt dışı borçlanmasında ise günlük brüt asgari ücretin yüzde 45’i oranında yani en az 150 lira, en yüksek 1.125 lira prim ödeniyor. Yeni asgari ücrete göre en düşük borçlanma tutarı 143 liraya çıktı. Gurbetçiler ise 1 gün için 201.19 lira ödeyecek.
ASKERLİĞİN ZAMANI VE SÜRESİ ÖNEMLİ
Askerlikte er ve erbaş olarak geçen süreler ile yedek subay okullarındaki süreler için yapılan borçlanma en yaygın olanı olarak karşımıza çıkıyor. Askerlik borçlanmasının primi tamamlamanın yanında sigorta başlangıcını geri çekme gibi bir avantajı da bulunuyor.
Eğer askerlik görevi sigortalı ilk çalışmaya başlanan yıldan önce yapılmışsa, sigorta başlangıç tarihi borçlanma yapılan gün kadar geri gider. Bu durumda EYT’li olan daha az prim gerektiren kademede emekli olurken, 8 Eylül 1999’dan sonra sigorta başlangıcı olan EYT kapsamına dahi girebiliyor. 18 ay askerlik yapan bir kişi bu sürenin tamamını en düşük primden borçlandığında şu anda 57 bin 645 lira ödeyerek 540 günlük askerlik süresini emekliliğine saydırabiliyor. Aynı kişi askerlik borçlanmasını 1 Temmuz 2023 tarihinden sonra yaptığında 540 günlük askerlik süresi için en az 77 bin 220 lira ödemek zorunda kalacak. Askerlik borçlanması başvurusunu 1 Temmuz’a kadar yapan kişi bu durumda 19 bin 575 liralık avantaj sağlayacak.
Yurtdışında çalışanlar geçen sürelerini günlük en düşük 150 lira ödeyerek borçlanabiliyor. Gurbetçinin borçlanması Bağkur kapsamında değerlendirilir. Bağkur’da yaş haddinden emeklilik için en az 5400 gün gerekiyor. 5400 günün 1 Temmuz’a kadarki borçlanma tutarı 810 bin lira civarında. Asgari ücret gelen zamla bu tutar da 1 milyon lirayı aşacak.
Asgari ücrete temmuz zammından sonra ocak ayında da zam yapılacak. Dolayısıyla prim eksiği olan, bunu borçlanma yoluyla kapatmayı planlayanların eğer imkanları varsa bugünden borçlanma yapmaları daha avantajlı olacak. Bu avantaj anneler için de geçerli. Doğum sonrası ücretsiz izin kullanan veya çalışmaya ara veren kadınlar her bir çocuk için boşta geçen sürelerinin 2 yıla kadar olan kısmını borçlanabiliyorlar. Borçlanma hakkı üç çocuğa kadar. Anneler bu şekilde toplam 2160 gün yani 6 yıllık primlerini tamamlayabiliyor.
STAJ SİGORTASINA DİKKAT
Doğum borçlanması normalde sigortalı çalışmaya başladıktan sonra boşta geçen süreler için yapılıyor. Fakat bunun istisnası staj sigortası. Staj sigortası olan kadınlar, staj ile normal sigortalı çalışma arasındaki dönemde doğan çocukları için borçlanma yapabiliyor. Stajdan sonraki doğumlarını borçlanan kadınların sigorta başlangıç tarihleri, borçlanma yapılan süre kadar geriye çekildiği için daha erken emeklilik hakkı elde edebiliyorlar. Hatta bu yolla EYT kapsamında yaş şartı aranmadan emekli olmak bile mümkün oluyor.
78 BİN LİRAYA ULAŞAN FARK
Halen en düşük prim üzerinden borçlanma yapan kadın çalışanlar, bir çocuk için 720 gün borçlanma yaptığında 76 bin 860 lira ödüyor. Borçlanmayı 1 Temmuz 2023 ve sonrasında yaptıklarında 102 bin 960 lira ödemek zorunda kalacaklar. Bir başka deyişle 8 gün sonra 26 bin 100 lira fark ödeyecekler. İki çocukta fark 52 bin, üç çocukta ise 78 bin lirayı bulacak.
BAĞKUR’LUYU DA ETKİLEYECEK
Güncel aylık Bağkur primi 3 bin 452 lira. Eğer primler düzenli ödeniyorsa 5 puanlık indirimle birlikte prim 2 bin 952 liraya düşüyor. Çoğu esnaf primini düzenli ödeyemiyor. O yüzden ya borçlu olunan süreler donduruluyor ya da borç katlanarak artıyor. Son çıkan ve başvuru süresi 5 Temmuz’da dolacak olan yasayla Bağkur’lulara 31 Aralık 2022 öncesi prim borçlarını yapılandırma fırsatı getirildi.
Bu borçlar için en az asgari ücret üzerinden prim ödeniyor. Örneğin 2 yıllık 720 gün için 82 bin 717 lira ödemek gerekiyor. Bu tutar ise ara zamla 111 bin liraya çıkacak (günlük ihya tutarı 154.26 lira).
E-DEVLET’TEN NASIL BAŞVURU YAPILIR
e-Devlet’e şifre ile giriş yaptıktan sonra arama kısmına ‘doğum borçlanması’ yazılacak. SSK’lılar 4A statüsünü tercih edecek. Açılan pencerede ‘yeni başvuru’ bölgesine tıklanacak. Daha sonra açılan sayfada ‘kendim için’ bölümü seçildikten sonra ‘kaydet ve devam et’ bölümüne tıklanacak. Açılan sayfada borçlanma bilgileri ve tarihleri girilecek. Yani doğumdan sonra izinli olarak geçen tarihler seçilecek.
Ardından borçlanma için ödenecek esas kazanç tipi seçilecek. Burada ‘asgari en düşük kazanç’, ‘azami en yüksek kazanç’ ve kendinizin belirleyeceği ‘diğer tutar’ tercih edilecek. Asgari en düşük kazanç seçilirse 1 günlük borçlanma tutarında baz alınacak rakam çıkıyor. Sonra ‘ekle’ butonuna basılacak. Bu işlemlerden sonra aşağıya doğru ilerlenecek. Adres otomatik çıkmışsa kontrol edilecek, çıkmamışsa eklenecek. Adres önemli. Çünkü borçlanma tutarının tebligatı bu adrese gönderilecek.
Telefon numarası istenen yere de irtibat numarası yazılacak. Sonunda ise ‘Yukarıda belirttiğim süreleri borçlanmak istiyorum’ yazan kutucuk işaretlenecek. ‘Kaydet ve devam et’ tıklandıktan sonra ise başvuru alınmış oluyor. Başvuru tamamlandığında tahakkuk oluşacak. Bu tahakkuk size posta yoluyla, tebligatla ulaştırılacak. Tebligat elinize geçtikten sonra 1 ay içinde borç yatırılmalı.
