ÖZEL HABER - Leyla DAĞ
Yeni yıl, dünyanın en eski ve evrensel kutlamalarından biri. Her kültür, yeni yılı umut, bereket ve mutluluk getireceğine inandığı geleneklerle karşılar. Bazı gelenekler evrensel olsa da (çanlar, havai fişekler, süslenen çam ağaçları gibi), her ülkenin kendine has ritüelleri bu özel günü daha da ilginç kılar. Peki, dünya yeni yılı nasıl kutluyor? İşte farklı kültürlerden yılbaşı ritüelleri ve anlamları…
TÜRKİYE: YENİ YILIN BEREKET ÇİÇEĞİ KOKİNA
Türkiye’de, özellikle İstanbul’un Şişli gibi bölgelerinde yılbaşı döneminde tezgahları süsleyen kokina çiçeği, yeni yılın bereket simgelerinden biri olarak bilinir. Yunanca’da “kırmızı” anlamına gelen “koloni” kelimesinden türeyen kokina, kırmızı tohumları ve yeşil yapraklarıyla evlere yeni yılın bereketini taşır. Evlerin kapılarına asılarak veya vazolarda süs olarak kullanılan bu çiçek, yeni yıla bolluk ve bereket getirdiğine inanılan bir gelenektir.
İSPANYA: 12 ÜZÜM YEME GELENEĞİ
İspanya, 12 üzüm yeme geleneğiyle ünlüdür. Yeni yılın ilk saniyeleri, İspanya’da 12 üzüm tanesiyle karşılanır. Saat tam 12’yi vurduğunda, her bir üzüm tanesi, bir ayı simgeler ve 12 ay boyunca mutluluk getireceğine inanılır. Bu gelenek, 1895 yılına kadar uzanır ve ilk kez, üzüm yetiştiricilerinin üzüm satışlarını artırmak için bu ritüeli popüler hale getirmesiyle başlamıştır. İspanyollar, 12 üzümün her birini yemeye çalışırken, hem geleneksel bir ritüelin parçası olur hem de yeni yılın şansını kendilerine çekmeye çalışırlar.
ABD: TIMES MEYDANI’NDA YILBAŞI TOPU
Amerika Birleşik Devletleri’nde, özellikle New York’taki Times Meydanı’nda gerçekleştirilen top düşürme geleneği, tüm dünyada bilinen en ikonik yılbaşı ritüellerindendir. 1907’den bu yana devam eden bu gelenekte, her yıl saat 12:00’de, yüz binlerce kişi dev bir kristal topun yere düşüşünü izler. Bu gelenek, aslında 1800’lü yıllarda, gemi kaptanlarının denizde zamanı bildirmek için kullandıkları top sistemine dayanır. Bugün, milyonlarca kişi hem meydanda hem de televizyonlardan bu anı izler.
BREZİLYA: DALGALARA ATLAMAK VE OKYANUS TANRIÇASINA TEŞEKKÜR
Brezilya’da yeni yıl, Iemanjá’ya adak sunma geleneği ile kutlanır. Iemanjá, Brezilya’daki Afro-Brezilya dinlerinin okyanus tanrıçasıdır ve yılbaşı gecesinde ona hediyeler sunulması, bereket ve şans getireceğine inanılır. Brezilyalılar, yeni yılı kutlamak için beyaz kıyafetler giyer, okyanus kıyısına gider ve Iemanjá’ya adaklar bırakır. Bunun yanında, geleneksel olarak yedi dalganın üzerinden atlama ritüeli de yapılır. Her dalgada bir dilek tutulur ve şükürler sunulur. Bu ritüel tamamlanmadan önce okyanusa sırt dönmek, kötü şans getireceği düşünülür.
JAPONYA: 108 KEZ ÇALINAN ÇAN
Japonya’da Joya-no-Kane adı verilen bir gelenek, Yılbaşı Gecesi’nde bir tapınak çanının 108 kez çalınmasını içerir. Bu gelenek, Budizm’e dayalıdır ve Japonlar, her bir çan vuruşuyla, ruhsal arınma ve eski yılın kötü şanslarını geride bırakma fırsatı bulurlar. Her bir çan sesi, insanın duyularıyla bağlantılı olan arzuları temizlemek için çalınır ve bu sayı, her duyu ve arzu çeşidinin birleştirilmesinden oluşur. Ayrıca, Japonlar bu çan ritüelini bir meditasyon gibi yapar, topluca huzur içinde yeni yılı karşılamaya hazırlanır.
İSKOÇYA: HOGMANAY VE “İLK ADIM” GELENEĞİ
İskoçya’da yılbaşı, çok eski bir geleneğe dayanır. Hogmanay adı verilen yeni yıl kutlamaları, 8. ve 9. yüzyıla kadar uzandığı tahmin edilir. İskoçya’nın en ilginç geleneklerinden biri olan ilk adım ritüeli, yeni yılın ilk dakikalarında, koyu saçlı bir erkeğin eve ilk adımını atması gerektiğine inanılır. Bu kişi, yanında kömür, tuz, kurabiye ve viski gibi sembolik hediyeler getirir ve eve girmesiyle, o evin tüm yılı şanslı geçirir. Bu geleneğin Vikingler’e kadar dayandığı ve İskoçya’da yeni yılın en heyecanlı anlarından biri olduğu bilinir. Ayrıca, 2 Ocak’ın da tatil olması, kutlamaların bir hafta sonrasına kadar devam etmesine olanak tanır.
YUNANİSTAN: SOĞAN ASMA GELENEĞİ
Yunanistan’da, kapıya soğan asmak, yeni yılın gelişini kutlamak için yapılan geleneksel bir ritüeldir. Soğan, eski Yunan’dan bu yana büyüme ve yeniden doğuş sembolü olarak kabul edilmiştir. Soğanlar, filizlenmeye başladıklarında, kötü şansları uzaklaştırır ve evin yeni yıl boyunca büyümesini sağlar. Yunan halkı, soğan asarak, yeni yılın evlerine şans, sağlık ve bereket getireceğine inanır.
FİLİPİNLER: 12 YUVARLAK MEYVE
Filipinler’de, yuvarlak meyveler, yeni yılın en önemli sembollerindendir. Filipinler halkı, yeni yıl sofralarını yuvarlak şekilli meyvelerle süsler. Karpuz, üzüm, elma gibi yuvarlak meyveler, bereketi ve bolluğu simgeler. Ancak dikenli meyveler, engelleri ve zorlukları simgelediği için sofradan çıkarılır. Filipinler’de, yuvarlak meyvelerle süslenen sofralar, evin talihini artıracağına inanılarak yılbaşı gecesi mutlaka hazırlanır.
ALMANYA: KOMEDİ SKECİ İLE YILBAŞI
Almanya’da, Birleşik Krallık’ta çekilen bir komedi skeci olan “90. Doğum Günü”, Silvester olarak bilinen yılbaşı gecesi kutlamalarının ayrılmaz bir parçasıdır. Bu 20 dakikalık komedi skeci, Almanya’da yılbaşı akşamı televizyonlarda yayımlanır. Almanya’da yıllarca tekrar yayımlanan bu skecin, 2003 yılında Guinness Rekorlar Kitabı’na girmesi, bu geleneğin ne kadar köklü olduğunu gösterir.
Yeni yıl, her kültürde kendine özgü bir şekilde kutlanıyor ve bu gelenekler, sadece bir kutlama olmaktan öte, her toplumun geçmişi, inançları ve değerleriyle de bağlantılı. Farklı coğrafyalarda insanların yeni yılı karşılama biçimleri, dünyadaki kültürel çeşitliliği gözler önüne seriyor. Yeni yıl, sadece bir takvim değişikliğinden ibaret değil; her gelenek, o toplumun umutlarını, dileklerini ve geleceğe dair beklentilerini simgeliyor.
