GÜNEŞ OCAĞA/ÖZEL HABER
DİYARBAKIR – Diyarbakır’da “Yoksulun AVM’si” olarak adlandırılan Balıkçılarbaşı’ndaki Çarşiya Şewitî’de genelde kentin fakir kesimi, köy ve ilçelerden gelen vatandaşların alışveriş yaptığını belirten esnaf, “AVM’ler dönemsel olarak ölür, ama buradaki canlılık hiçbir zaman ölmez” dedi.
1914 yılında yaşanan olaylarda üç gün boyunca yanan ve daha sonra zamanla onarımlarla günümüze kadar varlığını sürdüren Çarşiya Şewitî, adı konulmamış kentin AVM’si. 400 iş yerine sahip çarşı, yoksul kesim ve turistlerin daha çok uğrak yeri. Kına ve yöresel kıyafetlerin de olduğu gelenek ve göreneklerin mekanı Çarşiya Şewitî’de sobadan, ayakkabıya tütünden, mutfak araç-gerecine kadar her şey satılıyor.
Çarşıya Şewitî, Kürtçe’de "yanmış, küle dönmüş çarşı" anlamına gelir. Bugün hala varlığını sürdüren çarşının geçmişi, bir anlamıyla Diyarbakır tarihinin de özeti. Yüzyıllarca Diyarbakır’ın ticari ve sanayisinin kalbi olan; muhacirler, helvacılar, çilingirler, demirciler, neccarlar, mutaflar, aşçılar ve eskicilerin mesleklerini icara ettiği toplu mekânsal bir varoluş olan Çarşiya Şewitî esnafı gazetemize açıklamalarda bulundu.
Çay, peynir ve Diyarbakır ekmeği…
Adeta açık bir AVM olan çarşıdaki esnafların birbiriyle olan ilişkileri de tamamen Sur içindeki kültürel yaşamın yansıması. Sur’daki o daracık sokaklardaki komşuların kapı önünde bir araya gelip geliştirdikleri sıcak sohbetin tadı esnaflarca devam ettiriliyor.
“Birbirimizle samimiyet üzerine kurduğumuz diyalogun tadı da satış yapmak kadar güzel” diyen esnaf, sabah geldiklerinde sıcak çay, peynir ve Diyarbakır ekmeğini bölüşerek kahvaltı yaptıklarını söylediler. Burada esnaf olmanın da müşteri olmanın da çok değerli olduğunu belirten esnaf, “Bu çarşının yüzlerce yıllık bir tarihi var. Bunun ağırlığını hissediyoruz. Ve her gün bu bilinçle buraya geliyoruz. Buradaki hareketliliğin ve canlılığın hiçbir zaman ölmesini istemiyoruz. Bu çarşı Diyarbakır tarihinin özeti ve kalbidir. O yüzden vatandaşı bura alışveriş yapmaya davet ediyoruz” çağrısında bulundular.
Esnafı da yanık, müşterisi de…
Son yıllardaki ekonomik kriz ve 6 Şubat’taki depremin satışlarını olumsuz etkilediğini belirten esnaf Hanifi Avcı, “Pazarı dolduran ‘müşteri’, bir şey alamadan geri dönüyor. Yanık Çarşı'nın, esnafı da yanık, müşterisi de... Bazen günde bir çift ayakkabı bile satamıyorum. Umudumuz bayram öncesi yapacağımız satışta. Umarım bu bayram da bizi hayal kırıklığına uğratmaz” dedi.
Çarşının başkanı depremde hayatını kaybetti
Yaşanan depremden kaynaklı moralsiz olduklarını belirten Giyim Esnafı Mehmet Nuri Aksak, Çarşiya Şewitî Başkanı Yılmaz Yardım’ın da 6 kişilik ailesiyle yıkılan Galeriya’da yaşamını yitirdiğini büyük üzüntüyle anlattı. Acılarının halen geçmediğini, fakat yaşamın da bir şekilde sürdüğünü ifade eden Aksak, “Günlük satışlarımız değişiyor. Ekonomik kriz, pandemi ve ardından yaşanan deprem felaketi tabi ki de kazancımızı olumsuz etkiliyor. Hem halk hem de esnaf ekonomik mağduriyet yaşıyor” dedi.
Bütün sıkıntılara rağmen Sur ve Çarşiya Şewitî’nin kent alışverişinin kalbi olduğuna vurgu yapan Aksak, “Buradaki insan kalabalığı hiçbir zaman bitmiyor. Çocukluğundan beri burada esnaflık yapan arkadaşlarımız var. Burası bizim hafızamız. Yaşamın hiçbir zaman durmadığı nokta. Modern dünyadaki diğer alışveriş merkezlerde müşteri ve satıcının diyalogu çok resmi ve mesafeli. Ama buruda öyle değil. Halkımızla olan ilişkilerimiz çok iyi. Fiyatta pazarlıklar da oluyor, espiriler de havada uçuşuyor. Samimi bir ortamda müşteri bizden alışveriş yapıyor” diye konuştu.
Yoksul kesime hitap ediyorlar
Yaklaşık 50 yıldır halı sattığını belirten İhsan Güneş ise, “Genelde kentin yoksul kesimi, köylüler ve ilçeden gelenler bizden alışveriş yapıyor. Bazen çevre illerden de gelenler oluyor. Burası çok değerli bir yer. AVM’ler dönemsel olarak ölür, ama buradaki canlılık hiçbir zaman bitmez. Kentin gözdesi” ifadesini kullandı.
Kına satışı az, gençler evlenemiyor
14 yıldır kına ve düğün ürünlerini sattığını belirten Ramazan Tekin ise, “Şuan da işler kesat. Bayramdan sonra düğün sezonunun başlamasıyla satışlarımızın daha iyi olacağına inanıyoruz. Tabi bilindiği gibi, altının fiyatı her gün daha çok yükseldiği için gençler de evlenemiyor. Bu da bizi etkiliyor. Şuan 10 günde ancak 2-3 kişi gelip kına alabiliyor” dedi.
“Gelin bizden alışveriş yapın”
66 yıldır Çarşiya Şewitî’de ayakkabı satışı yaptıklarını dile getiren Şehmus Takeş de, “Deprem oldu, kentin AVM’leri de kapandı. Çünkü insanlar için güvenilir yer değildi. Ama burada alışveriş durmadı. Çünkü depremde en ufak bir çatlaklık yaşanmadı. Bu çarşı kadın, çocuk erkek her kesime hitap ediyor. Vatandaşlarımıza çağrımız odur ki, gelip bizden alışveriş yapsınlar” seslenişinde bulundu.
