ÖZEL HABER - Sertaç KAYAR
Tarihte 33 medeniyete ev sahipliği yapan ve ‘Medeniyetler Kenti’ olarak tescillenen Diyarbakır, tarihi, kültürel ve sosyal yapısıyla her dönem adından söz ettiren kentler arasında yer alıyor. Etrafını çevreleyen surların içinde Hurriler, Mitanniler, Hititler, Asurlar, Medler, Persler, Büyük İskender, Romalılar ve Bizanslılar gibi 33 uygarlığın hüküm sürdüğü 12 bin 500 yıllık tarihi Sur İlçesi’ndeki kalıntılar bu gereğe işaret ediyor. Yıllar içinde birçok mesleğin unutulduğu kentte, bazı gelenekler de tarihe karışıyor.
İKLİM KOŞULLARI EVLERİN MİMARİSİNİ BELİRLEDİ
Bunlardan biri de Sur’un tarihi evleri ve yapısı. Ana malzeme olarak bazalt taşının kullanıldığı ilçede, evlerin kendine özgü yapısı dikkat çekiyor. İklim koşullarının da dikkate alınarak yapılan geleneksel evler, yapılara özgünlük katıyor. Bazalt taşının sağlamlığı ve dayanıklılığı, yapıların günümüze kadar ulaşmasını sağladı. Sokakların bir insan ve hayvanın geçebileceği oranda yapılması, rüzgarın hesap edilerek yapıldığı, bunun da iklim gerçeğinin göz önünde bulundurulduğunu ortaya koyuyor. İklim koşulları, evlerin mimarisini yazlık ve kışlık olarak da ayarlandığı bir diğer özellik.
HER EVİN DAMINDA TAHT VARDI
Aradan geçen yıllar hem evlerin hem de geleneksel bazı yöntemlerin de unutulmasına neden oldu. Bunlardan biri de yaz aylarında damların üzerine kurulan ve ‘taht’ adı verilen büyük ahşap karyolalardı. Aşırı sıcaklara karşı geliştirilen bu yöntemle vatandaşlar geceleri bu tahtlarda yatardı. Çocuklar ayrı, yetişkinler ayrı tahtlarda yatardı.
TAHTLARIN ETRAFI BEZLERLE ÇEVRİLİYDİ
Düz olan evlerin damı toprakla örtülü olduğu için yazın daha serin olurdu. Tahtların etrafı, gizlilik için ‘sıtara’ adı verilen ince bezlerle çevrilirdi. Ayrıca, zehirli hayvanların tahta girmesini engellemek için ayak kısmı kireçle sıvanırdı. O dönem tahtın fiyatları 15 ile 60 lira arasında değişirdi. Herkes bütçesine göre taht alırdı.
TAHT DA TARİH OLDU
Tahtlar, bazı dönemler gazetelerin haberi konusu oluyordu. 20 yıl öncesine kadar da bazı evlerde damında varlığını sürdüren tahtlar, Bağlar’da bazı evlerin damında olsa da, birçok meslek ve gelenek gibi teknoloji ve kentsel dönüşüme yenik düşerek, tarihe karıştı.
Tahtlar, yazları sıcak geçen Mardin, Batman, Siiirt, Şanlıurfa gibi çevrelerde de yoğun şekilde görülüyordu. Şuan bazı köylerde halen varlığını sürdürüyor.
