Fuat BULUT - ÖZEL
Umut hakkı, ömür boyu hapis cezasına çarptırılmış kişilerin, cezaevinde belirli bir süre geçirdikten sonra, cezalarının koşullu salıverilme koşulları kapsamında değerlendirilmesine olanak tanıyan bir haktır. Bu kavram, hükümlünün cezaevinde geçirdiği süre, davranışları ve dış dünyaya uyum sağlama durumları gibi faktörler göz önünde bulundurularak, serbest bırakılma umudu taşımasını sağlar. Özetle, ömür boyu cezaevinde kalmanın mutlak bir son olmadığı, belirli koşullar gerçekleştiğinde serbest bırakılabileceği umudu, hükümlüye tanınan bir haktır.
AİHM VE UMUT HAKKI
Umut hakkı, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) verdiği kararlarla şekillenmiş. Mahkeme, ömür boyu hapis cezası alan kişilerin, cezaevinde iyi hal göstererek serbest bırakılabilme umuduna sahip olmalarının insan haklarına saygılı bir tutum olduğunu vurguluyor. AİHM’e göre, bir kişinin, ömür boyu cezaevinde tutulmasının, hiçbir serbest kalma umudu olmadan gerçekleştirilmesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne aykırı. Bu tür bir durum, işkence veya insanlık dışı muamele olarak kabul edilebilir, çünkü kişi, cezalarının koşullu salıverilme olasılığı olmaksızın, sürekli bir cezalandırma durumuna düşer.
TÜRKİYE’DE UMUT HAKKI VE YASAL DURUM
Türkiye'deki mevcut yasalar, Umut Hakkı'nın uygulanmasına olanak tanımamaktadır. 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'un 107. maddesinin 16. fıkrası ve aynı kanunun Geçici 2. maddesi ile 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu'nun 17. maddesi, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılan bazı suçlular için koşullu salıverme hükümlerinin uygulanamayacağını düzenlemekte. Bu durum, ömür boyu cezaevinde kalma anlamına geliyor.
YASAL DEĞİŞİKLİK GEREKLİ
Eğer Türkiye’de Umut Hakkı’nın uygulanabilmesi isteniyorsa, yasal değişiklikler yapılması gerekmektedir. 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'un ilgili maddeleri ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu'nda değişiklik yapılmasıyla, ömür boyu hapis cezası alan hükümlülere koşullu salıverilme hakkı tanınabilir. Bu düzenlemeler, AİHM'nin işkence ve insanlık dışı muamele yasağına aykırı bulunmadan, ömür boyu cezaevinde tutulan kişilerin, belirli koşullar altında serbest bırakılmalarının önünü açabilir.
10. YARGI PAKETİ’NDE YER ALACAK MI?
Bahçeli’nin açıklaması ve Abdullah Öcalan’ın çağrısıyla önemli bir aşamaya geçen yeni çözüm süreci, Umut Hakkı’nı da gündeme getirecek. Öcalan’a şartlı tahliye ile ev hapsine alınmasının önünü açacak yasal mevzuatın AK Parti ve MHP’nin gündeminde olan “10. Yargı Paketi”ne dahil edileceği belirtiliyor.
