İŞTE HAYATI
Qazi Muhammed, 1893 yılında İran’ın Mahabad kentinde doğdu. Kürt kültürünün temel bir parçası olan din eğitimini babası Qazi Ali’den aldı. Babası, Kürtlerin haklarını savunan bir aydın ve kadıydı. Qazi Muhammed de babasının izinden giderek Mahabad Vakıflar Dairesi Müdürlüğü ve kadılık görevlerini üstlendi.
Qazi Muhammed, Kürt milliyetçiliğinin geliştiği 1940’lı yıllarda siyasete atıldı. İran’da Komala Zhian I Kurd’un üyesi oldu. Bu örgüt, Sovyetler Birliği’nin desteğiyle Kürtlerin özerkliğini savunuyordu. Qazi Muhammed, kısa sürede bu örgütün lideri haline geldi.
MAHABAD CUMHURİYETİ’NİN KURULUŞU
Qazi Muhammed, 22 Ocak 1946 tarihinde Mahabad’da binlerce Kürdün katıldığı bir törende Mahabad Cumhuriyeti’ni ilan etti. Bu, Kürtlerin ikinci modern devletiydi. Qazi Muhammed, Mahabad Cumhuriyeti’nin cumhurbaşkanı seçildi. Aynı zamanda İran Kürdistan Demokrat Partisi’ni (KDPI) kurdu.
Mahabad Cumhuriyeti, Kürtçe’yi resmi dil, "Ey Reqîb"i marş ve üç renkli bayrağı da devlet sembolü olarak kabul etti. Kürt kültürü, eğitimi ve basını gelişti. Kadın hakları savunuldu. Irak Kürt bölgesinden gelen Mustafa Barzani, Savunma Bakanı oldu. Azerbaycan Cumhuriyeti ile barış anlaşması imzalandı. Sovyet destekli Mahabad Cumhuriyeti’nin ömrü uzun sürmedi.
İran ordusu, 15 Aralık 1946 tarihinde Mahabad’ı işgal etti. Qazi Muhammed ve yakın arkadaşları tutuklandı. Qazi Muhammed, 31 Mart 1947 tarihinde Mahabad’ın merkezindeki Çarçıra Meydanı’nda idam edildi.
Qazi Muhammed, Kürtlerin ilk cumhurbaşkanı olarak tarihe geçti. Mahabad Cumhuriyeti, Kürtlerin bağımsızlık hayalini canlı tuttu. Qazi Muhammed’in hayatı, mücadelesi ve idamı, Kürtler için bir ilham kaynağı oldu. Qazi Muhammed, Kürt tarihinin en önemli isimlerinden biri olarak anılmaya devam ediyor.
