Merhabalar Değerli okuyucularım; yazıma geçmeden önce kısaca kendimden bahsedeyim. Ben Gaziantep'te sınıf öğretmenliği bölümünde okumaktayım. Öğrenimimin yanı sıra kendimi geliştirmek ve mesleğimle alakalı tecrübe edinmek için Gaziantep'te bir özel okulda stajyer öğretmenlik yapmaktayım.
Bu yazımda öğrencilerim üzerinden gözlemlediğim ve aslında ebeveynler olarak hiç dikkat edilmeyen, farkında olunmayan ve sıklıkla yapılan, çocuklar üzerinde çok büyük etkisi olan bir konudan bahsedeceğim. Umarım bu yazım siz değerli okuyucularıma faydalı olur. Siz ebeveynler farkında olmadan aslında kendinizce haklı gördüğünüz, çocuğunuzun iyiliği diye düşündüğünüz davranışlarınızın aslında çocuklarınızı nasıl kötü etkilediğini nasıl bir psikolojiye soktuğunun farkında değilsiniz.
Peki nedir bu davranışlar? Bunlardan ilki ve en önemlisi kıyaslama, çocuğunuzu bir diğer a kişisi b kişisi ile kıyas haline getirmeniz. Dile pelesenk olmuş bir laf vardır ya elin oğlu/kızı şu sınavda şu kadar yanlış yapmış, şu kadar neti var sen ne diye yapamıyorsun, senin ondan ne eksiğin, ne farkın var diyerek kendi çocuğumuzu aşağılıyoruz. Bu sözümüz çocuğumuzu gaza getirmek yerine onda özgüven eksikliği yaratıyor ve aşağılık kompleksine giriyor. Bu ifadeyi kullanmak yerine, kıyaslamak yerine rekabet ortamı yaratabiliriz yani bak bu sınavda o daha yüksek yapmış olabilir her sınavda iyi yapacaksın diye bir şey yok. Hadi daha iyi çalış bi dahaki sınavda da sen ondan yüksek yap. Bu çocuğumuzu aşağılayarak oluşacak öz güven kırıklığının aksine gaza getirip rekabet haline girmesini sağlayacaktır.
Bir diğer yapılan yanlışlığa gelecek olursak; ödüllendirme ve cezalandırma. Ne demek bu ? Evet, ödül ve ceza hayatın her yerinde karşılaştığımız bir durum ama maalesef ki ebeveynler tarafından bu çok yanlış kullanıyor. Biraz daha açacak olursak, çocuğumuza okulda verilen ödevlerini yapması karşılığında ödüllendirileceği söylenir yani çocuğun aslında yapması gereken yapmak zorunda olduğu bir şeyin sonuna ödül konması. Şu şekilde düşünelim ebeveynler işe gitmek zorundalar peki onlar her işe gittiklerinde gün sonunda patronları tarafından ödüllendiriliyorlar mı? Tabi ki hayır. Bu onların yapması gereken sorumlulukları işte tam olarak çocuklarda da böyle. Çocuk zaten ödevlerini yapmak zorunda bunun için ekstra ödüllendirileceğini söylemesi ödül olmadığı zaman çocuğun bu sorumluluğunu yerine getirmemesine ve sorumluluklarının farkında olmamasına yol açar.
Ceza konusunu da şu şekilde açabiliriz ebeveynler, çocukları istenildiği şekilde hareket etmemesi durumunda odaya kapatması, çocuğu bir süre odada tek başına bırakması... Aslında bize normal gelen davranışların çocukların üzerinde nasıl etki yarattığını göremiyoruz ve bu çoğu zaman kalıcı olup ergenliğinde de devam etmektedir.
Bir diğer konuda çocuklarımızın karar vermelerine, düşünmelerine, konuşmalarına, fikirlerini beyan etmelerine müsaade etmememiz. Sen çocuksun nerden bilirsin? Karar veremezsin ve sözümden çıkma. Çocuk o anlamaz, düşünemez. Büyükler konuşurken sus konuşma sen. Ne kadar onur kırıcı sözler değil mi?
Çoğu ebeveynler çocuklarının yerine karar alıp verirler buda çocuklar üzerinde ebeveynleri yanında olmadan bir şey yapamadıklarını en basit konuda bile cevap veremediklerini onlara kendileriyle alakalı bi soru sorulduğunda bile ebeveynlerine bakıp onların cevap vermelerini beklerler. Kendilerini ifade edemezler, toplum içinde ezilmelerine yol açar bu durumda.
Bir diğer durum da çocuklarının yapmasını istediği davranışları kendilerinin yapmamaları. Buna basit bir örnek verebiliriz: Çocuğunun çok fazla televizyon izlemesinden, kitap okumamasından şikayetçi olan ebeveyn aslında çocuğunun karşısında saatlerce oturup televizyon izleyip açıp bir tane kitap okumaz. Çocuklar ebeveynlerini rol model alırlar. İlk yetişme yerleri orasıdır. İyi yetişmesi için hangi okula gönderilirse gönderilsin biz öğretmenler akademik olarak çocuğun üzerinde etki gösterebiliriz. Bazı davranışlarını karakterine oturmuş hareketlerini ne yazık ki düzeltemiyoruz, çünkü bizim yanımızdan çıktıktan sonra tekrardan vakit geçirdikleri ebeveynleridir. Bu yüzden ebeveynlerin çocukların karakterlerinin oturmasında çok büyük etkisi vardır. Tabi ki dış faktörlerin de etkisi bulunmakta. Ama biz bugünkü yazımızda ebeveynlerden kaynaklı etkilerden bahsettik. En önemli ve aslında en büyük etkisi olan faktörler.
