Yazar Hayri K. Yetik’in Ortadoğu’yu ve Batı’yı metinler üzerinden karşılaştırdığı kapsamlı deneme çalışması olan “Romantik Ortadoğu” Ayrıntı Yayınlarından çıktı. Özellikle edebiyatçıların yoğun ilgi gösterdiği çalışma aslında Ortadoğu edebiyatını, dünya siyasetini ve Batı’dan Ortadoğu’nun farklı perspektifini görmek isteyenlerin mutlaka okuması gereken, büyük emeklerle hazırlanmış bir eser.
İnsanlık tarihi boyunca savaşların, kırımların, ölümlerin ve gözyaşının parçası haline gelen Ortadoğu’da buna paralel olarak acının ve aşkın edebiyatı da (Romanı, öyküsü ve şiiri) güçlü şekilde var oldu. Avrupa’nın yeraltı ve yerüstü kaynakları nedeniyle her fırsatta seferler düzenlediği; savaşın ve ölümün arenası haline getirdiği Ortadoğu coğrafyası tabiî ki kendine özgü bilimini, sanatını, edebiyatını da yaratacaktı. Sümerlerden bu yana büyük uygarlıklara ev sahipliği yaptığı da düşünülürse bunun ne kadar doğal olduğu anlaşılacaktır.
Romantik Ortadoğu isimli kapsamlı eserinde Hayri K. Yetik, romanın, öykünün, anıların ve şiirin izinden giderek Ortadoğu’daki toplumsal kodları tartışıyor. Ortadoğu-Batı çatışmasının farklı boyutlarını irdelemeye çalışıyor. Tarih kitapları duygu barındırmaz, düz ve soyuttur. Oysa sanat eserleri öyle değil; kendi dönemine ayna tutar, içinde duygu vardır, aşk ve romantizm vardır. Ölümün acı yüzü, yoksulluğun, çaresizliğin iç paralayıcı yakıcılığı vardır. Yetik’e göre, Ortadoğu’daki istilalar, çatışmalar, yıkımlar, büyük savaşlar kendi romanını, öyküsünü, şiirini de bu doğrultuda üretti. Ancak ne var ki, insanın olduğu yerde romantizm de varlığını her zaman korudu.
Hayri K. Yetik, bu yapıtında yüzlerce belki binlerce yazarın, edebi ürünün gizemli dünyasına giriyor, farklı bir gözle metinleri irdeliyor, karşılaştırıyor ve bunun üzerinden aslında günümüzün ve geleceğin edebiyat dünyasına bir perspektif sunmaya çalışıyor. Bir bakıma Ortadoğu’daki karmaşa ve kaos gibi onun edebiyatı da kuralsız ve kendine özgü bir yapıdadır demeye getiriyor.
Yazar eserinde, Ortadoğu coğrafyasında kadının edebiyatta işlenişinden, Doğu-Batı çatışmasına, adalet kavramından, siyasal İslam’ın işlevine kadar pek çok kanayan yaraya parmak basıyor. Artık dünyada Avrupa’nın merkez olmaktan çıkıp, Amerika’nın gözde olduğu yeni bir çağa doğru gittiğimizi de hatırlatıyor. Yetik, bu duruma atıfta bulunurken “Arap Baharı” ile ABD’nin Ortadoğu’da yayılma politikalarını irdelemeyi de ihmal etmiyor. Tabiî ki yazar, tüm bu gelişmelerin edebiyata yansımalarını özellikle ortaya çıkarıp okuyucusuyla paylaşmak istiyor.
Zaman zaman Kürt edebiyatından, Ermeni, Fars, Arap ve Türk edebiyatından çarpıcı örneklemeler sunuyor. Doğu ve Batı romanını karşılaştıran Yetik, Doğu Edebiyatında da en az Batı Edebiyatı kadar güçlü, belki onu da aşan romanlar yazıldığını ifade ediyor. Böylelikle roman ulus ilişkisini de detaylı olarak irdeliyor.
Ortadoğu kökenli yazarların romanlarında ‘kadının’ yeri de iyi bir gözlemle karşılaştırmalı olarak verilmektedir. Yazar, “Kadının özgürleşmesini bir adalet sorunu bağlamında ele aldığımızda, önemli olan roman kahramanları olarak da güçlü, irade sahibi, karizmatik, yönetici kadınlara yer verilmesidir ki kadın özgürleşmesine katkıda bulunmuş olsun,” diyor.
Hayri K. Yetik’in Romantik Ortadoğu kitabı, sadece edebiyatçılar için değil, aydınlanmak isteyen herkes için sağlam bir başvuru kitabı. Ortadoğu ve Batı edebiyatını hem kendi içinde hem diğeriyle zengin örneklemelerle karşılaştırmak isteyenlere ısrarla tavsiye edeceğim büyük emeklerin ürünü bir kitap.
