Cumhuriyetin kuruluşundan Demokrat Parti'nin iktidara geldiği 1950 yılına kadar Diyarbakır'da ayakta kalan tek gazete Diyarbakır gazetesiydi. Ancak Demokrat Parti iktidarı sonrasında Diyarbakır'da günlük, haftalık ve aylık olarak Halkın Dili (1950), Diyarbakır, İç‐Oğuz, Yeni  Şark (1951), Şark Postası (1952), Demokrasiye Güven, Dicle, Sesleniş, Ümmid, Yeni Yurt  (1953), Şark Spor, Demokrat Şark, Gökalp, İleri Yurt (1954), Demokrat Kale (1955), Yeni Şark Postası, Ziya Gökalp (1957) ve 1957'de Güneydoğu Haber gazeteleri de yayınlanır.

Süryanice, Arapça, Türkçe dergi

Bu gazetelerin bazıları değişik nedenlerden dolayı bir süre sonra kapanmak zorunda kalırken, yarısından fazlası ise 1970 yılların başına kadar hayatını sürdürür. Diyarbakır yerel basınında ismi geçen gazetelerin dışında birçok dergi de yayımlanmıştır. Diyarbakır’da Cumhuriyet öncesi yayınlanan ilk dergi 1910 yılında "KevkebMedinho" isimli Süryanice, Arapça ve Türkçe yayınlanan dergidir. Ancak bu dergi sonradan kapanmak zorunda kalır. 1938 yılında Halk Evi tarafından yayın hayatına başlayan Karacadağ dergisi ise 1962 yılına kadar yayın hayatını sürdürür.

Diyarbakır’ın en eski gazetesi

Diyarbakır'da çıkan ilk yerel gazete 3 Ağustos 1869 yılında dönemin Valisi Kurt İsmail Paşa tarafından vilayet matbaasında basılan Diyarbekir gazetesidir. Gazete, Osmanlıca olarak haftada bir yayınlanmaktaydı. Türkiye’nin en eski gazetelerinden olan Diyarbekir gazetesi 1931 yılına kadar resmi bir gazete statüsünde iken bu tarihten sonra sahibi değişmiş ve özel gazete olarak yayına hayatına devam etmiştir. Diyarbekir gazetesi, Cumhuriyet döneminde Türkçe dışında Arapça, Süryanice, Ermenice ve Kürtçe olarak farklı dillerde de yayınlanıyordu. Gazetenin ismi 1937 yılında "Diyarbakır" olarak değiştirilir.

Washington, Newyork, Paris, Londra merkezli haberler

Diyarbakır gazetesi, 1953 tarihinden itibaren günlük olarak iki sayfa şeklinde yayınlanır. Gazetenin birinci sayfasında Türkiye ve Diyarbakır ile ilgili haberlere yer verilirken ikinci sayfasında ise iş ilanları ve reklamlar yer almaktaydı. Diyarbakır gazetesinde Ankara’dan referanslı haberlerin yayımlamasının yanı sıra, Washington, New York, Paris ve Londra merkezli haberler de gazetede yayımlanır o tarihte.  Diyarbakır gazetesinde 1953 yılındaki gazete haberlerinden dış politika ile ilgili olarak ilk başlık Kore savaşıdır.

Kore savaşı haberlerine yer verilir

NATO’ya üye olmak amacıyla Kore'ye gönderilen 4 bin 500 Türk askerinin durumu, Kore savaşının gidişatı ve barış süreci ile ilgili haberler gazete sütunlarında bolca yer alır, aynı şekilde Kore savaşı dışında dış politikada ABD, İngiltere, Almanya ve özellikle Arap ülkelerinin haberlerine gazetede geniş  yer verilir. Gazetede, Diyarbakır ve çevresi ile ilgili haberlerde bazı aileler arası kavgaların yanı sıra, hırsızlık olayları ile diğer illerde meydana gelen asayiş haberlerine de yer verir.

Vita ve Sana yağı reklamları

Gazeteye reklamları ilk dönemler çok olmamakla beraber özel bir takım gıda reklamları yayınlanmaktadır. Bunlardan “Vita” ve “Sana” isimli yağ markaları öne çıkarken, 1955’ten sonra doktor tanıtım reklamları gazetenin ilan sayfalarında yer edinmeye başlar. 1956 yılının Ocak ayından

sonra gazetenin ilan sayfalarında doktor muayene bilgileri ve kiralık daire ilanları sıklaşmaya başlar. Gazetenin ilan bölümünde o tarihte günlük olarak çıkan ilanlardan bazıları şöyledir: “Vatandaş Kara Gün Dostu Kızılay’a Üye Ol”, “Vatandaş  Verem savaş  Derneğine yardım et”,  ʺVatandaş  Türk Hava Kurumuna yardım etʺ, “Vatandaş ekonomiye riayet et damlaya damlaya göl olur”...

Vilayet ve Belediye haberlerine yer verilir

Diyarbakır gazetesinde Diyarbakır Valisinin ve Belediye Başkanının Diyarbakır dışı seyahatleri özellikle de Ankara seyahatleri haber olarak yansır. Bunun dışında Diyarbakır’da görev yapan emniyet müdürü, savcı, hâkim, kurum müdürleri vs.  şahısların tayinleri, terfileri de haber olarak gazeteye yansımaktadır. Diyarbakır gazetesi, Demokrat Partinin ilk döneminde bu parti lehine haberlere çokça yer verilen bir gazete iken, 1954 seçimleri sürecinde ciddi anlamda yön değiştirerek bir muhalefet partisi gazetesi imajı çizmeye başlar.

Muhalefet etmeye başlar

Genel itibariyle Demokrat Parti'den istifa edenlerin listesini vermesi, CHP’nin seçim süreci faaliyetlerini ana manşet yapması, Demokrat Parti'nin zorba bir iktidar olduğu yönünde haberler vererek muhalifliğini belirler. 15 Nisan 1954 günü çıkan gazetenin manşetinde şu haber yer alır: “Vatandaş: Çarşıyı pazarı gez. Pahalılığı gördükten sonra oyunu CHP’ye ver”. Bu başlığın altında  şu ifadelere yer vererek altında da şunlar yazılır:  “Devlet radyosunun taraflı propagandalarına, asılan afişlerine inanma. Seni düşünecek refaha kavuşturacak, hizmetinde bulunacak, köylüyü kalkındıracak ancak CHP olabilir. Bunu aklından çıkarmazsan kazanırsın ve pişman olmazsın.”

Demokrat Parti istifaları teşvik edilir

Gazete bununla da yetinmeyip ilan sayfasına her gün, “Vatandaş: CHP halkın partisidir ona üye ol” diye haberler yayınlayarak halkı CHP'ye yönlendirmeye çalışarak taraf olduğunu ortaya koyar.

Gazetenin objektifliğinin yitirdiğinin bir diğer göstergesi de Demokrat Partiden istifa edenlerin hemen hemen her gün gazetede haber yapılmasıdır. Öyle ki bazı günler çıkan gazetenin tamamı Demokrat Parti'den istifa eden şahıs listeleriyle doldurulur. Oysa CHP ile ilgili istifa haberlerine pek yer vermediği görülür.

Son hız muhalefet cephesinde yer alır

CHP ile ilgili Diyarbakır ve diğer illerdeki seçim faaliyetleri, Diyarbakır’da yapılacak olan mitinglerin önceden ilan edilmesi ve halkın katılmasının istenilmesi yönündeki haberler ve CHP’nin seçim beyannamesi yayınlanırken, Demokrat Parti ile ilgili ise Türkiye genelindeki istifalar ve seçim faaliyetleri çerçevesinde yapılan bazı olumsuzluklar haber yapılır.

Gazetenin sahibi sonra Demokrat Parti'ye üye olur

Diyarbakır gazetesinin bu muhalif tutumu seçimlerin Demokrat Parti tarafından kazanılmasıyla son bulur. Genel seçimlerden sonra gazetenin yayın politikası bütün siyasi partilerin haberlerine objektif olarak yer veren bir yayın politikası haline gelir. Mayıs 1956 yılında Diyarbakır gazetesi imtiyaz sahibi ve yazarı Cahit Çubukçu üyesi olduğu Cumhuriyet Halk Partisinden istifa edip Demokrat Partiye geçer.

Muhalefet ettiği Demokrat Parti'den milletvekili olur

Diyarbakır gazetesi imtiyaz sahibi olan Cahit Çubukçu, 1957 genel seçimlerinde Demokrat Parti adayı olarak seçime girer ve Diyarbakır Milletvekili olarak mecliste temsil edilir. Bu tarihten sonra Diyarbakır gazetesinin yayın politikasında Demokrat Parti çizgisinde yayınlara ağırlık verilmeye başlanır. Özellikle seçimler sürecinde adeta Demokrat Partinin bir yayın organı olarak yayın yaparak, iktidara yaranmaya başlar bu gazete. Buna bir örnek olarak; 1958 muhtarlık seçimleri arifesinde gazete manşetlerinde halkın Demokrat Parti adayı muhtarlara oy vermesi gerektiği yönünde haberler yapılmış olmasıdır. (Sürecek)