Beslenme, insanın yaşamını sürdürebilmesi için en temel gereksinimlerden birisidir. Fakat bazı kişiler için yemek yeme bir aktivite ya da gereksinimden daha farklı bir yerdedir. Yeme bozukluğuna sahip bireyler, sağlığını olumsuz etkileyecek veya işlevselliğini bozacak yeme örüntülerine sahiptirler.
Yeme bozuklukları, sadece fiziksel sağlığı değil, kişinin psikolojik sağlığını da derinden etkileyebilecek etkiye sahiptir. Bulimiya Nevroza, Anoreksiya Nevroza, Tıkanırcasına Yeme Bozukluğu gibi durumlar genellikle kişilerin beden algısı, özgüven problemleri, içsel çatışmalar gibi çeşitli ve derin duygusal ve psikolojik nedenlileriyle ilişkilidir.
Değerli okuyucularım yeme bozukluğu türleri, nedenleri, belirtileri ve tedavi sürecini bu yazımda sizinle paylaşacağım.
Yeme Bozuklukları Nedir?
Yeme bozuklukları, yemek yeme alışkanlıklarını ve besinle ilgili düşünceleri bozan zihinsel sağlık durumlarıdır. En yaygın üç türü şunlardır:
• Anoreksiya Nervoza: Kişinin aşırı şekilde kilo kaybını sağlamak amacıyla beslenmeyi reddetmesi.
• Bulimiya Nervoza: Aşırı yemek yedikten sonra bunu telafi etmek amacıyla kusma veya aşırı egzersiz yapması.
• Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu: Kontrolsüz bir şekilde aşırı yemek yeme, ardından suçluluk veya utanma duygularını yaşamak.
Her biri farklı bir şekilde başlar ve ilerler, ancak tüm bu bozukluklar kişinin bedeni ve yeme alışkanlıkları hakkında ciddi düşünce ve duygu sorunlarına yol açar.
Yeme Bozuklukları ve Psikolojik Temelleri
Yeme bozuklukları, sadece bedensel alışkanlıkları etkilemekle kalmaz, aynı zamanda bireylerin psikolojik durumlarıyla da doğrudan ilişkilidir. Anoreksiya, bulimiya ve tıkınırcasına yeme bozuklukları genellikle şu psikolojik faktörlerle bağlantılıdır:
• Düşük benlik algısı: Kişinin kendindeki memnuniyetsizlik, kendini beğenmemesi, özdeğer veya özgüven eksikliği ve mükemmeliyetçilik şemasına sahip olması, yeme bozukluğu yaşamasına neden olabilir.
• Kaygı ve stres: Kaygı düzeyinin yüksek olması, stresli yaşam olayları veya travmalara maruz kalmak, yeme bozukluğunu tetikleyebilir.
• Beden algısı bozuklukları: Yeme bozukluğuna sahip kişiler, genellikle kendilerini daha kilolu ya da daha zayıf algılayabilirler. Bedeni kusurlu bulma ve bedeninden memnun olmaması yeme bozukluğuna yol açabilir.
• Kontrol kaybı: Yeme bozukluğunu kişi yaşamındaki diğer alanlarda hissettiği kontrol ihtiyacındaki eksikliğini gidermek amacıyla bir yöntem olarak kullanılabilir.
• Genetik Yatkınlık: Ailede bir yeme bozukluğu öyküsü varsa, yeme bozuklukların herhangi birinin oluşma riski daha yüksektir.
• Çevresel Etkiler: Sosyal medyanın, fotoğraf düzenleyici programlar ile istenilen görüntüyü görebilme, toplumsal baskılar ile güzellik standartları kişide beden kaygısı ve yeme bozukluğuna yol açabilir.
Belirtiler ve Erken Tanı
Yeme bozukluklarını çeşitli birçok farklı belirtiler ile görebilsek de bazı yaygın belirtiler şunlardır:
• Aşırı kilo alımı veya kilo kaybı
• Yemekler ile ilgili sürekli zihinde dönen düşünceler
• Yediği yemek veya atıştırmalıkları gizlemek veya tek başına yeme
• İştahta azalma veya gereğinden fazla yemek yeme
• Kusma davranışı, aşırı spor ve egzersiz, idrar söktürücü ilaç kullanımı
Tedavi sürecinde başarı elde edebilmek için erten tanı çok önemlidir. Aile veya arkadaşlarınızda bu tür belirtileri gözlemliyorsanız bu konuda bir uzmana yönlendirerek destek olabilirsiniz.
Tedavi Yöntemleri
Yeme bozukluklarının tedavisi mümkündür, fakat tedavi süreci kişiye özeldir. Yaygın olarak yeme bozukluklarında şu yöntemler kullanılır:
• Psikoterapi: Bireysel terapi ve bilişsel-davranışsal terapi ekolü ile çalışmak yeme bozukluklarının tedavisinde sıklıkla kullanılmaktadır.
• Medikal Müdahale: Psikiyatristin kişiye uygun gördüğü ilaç kullanım önerisi de de bazen tedavi sürecinin parçası olabilmektedir.
Erken tanı ve tedavi ile yeme bozukluğunu ağırlaşmadan kontrol altına almayı sağlayacaktır.
Yeme Bozukluğuna Sahip Bir Yakınına Destek Vermek
Eğer bir yakınınızda yeme bozukluğu belirtileri fark ettiyseniz ve ona yardımcı olabilmek için yargılayıcı tavırdan uzak, açık ve empatik bir yaklaşımla bu süreç için destekleyici olduğunuzu hissettirmek önemlidir. Yeme bozuklukları, kişilerin sadece dışarıdan görülen bedensel belirtilerle değil, iç dünyalarını da etkileyen önemli bir rahatsızlıktır. Yakınınıza destek olmak için eleştirmeden anlamaya çalışın, profesyonel bir yardım almasına teşvik edin, sabırlı olup süreçlerine eşlik edin.
Sonuç:
Yeme bozuklukları hem fiziksel hem de ruhsal açıdan bizi yıkıcı durumlara maruz bırakabilecek bir durum olabilir. Fakat profesyonel bir uzman desteğiyle birlikte doğru tedavi yaklaşımıyla üzerinden gelinmesi mümkündür. Her insan farklıdır ve tedavi süreci de kişiye özel en doğru şekilde yürütülmelidir.
Hem bireysel hem de toplumsal olarak bu tür bozuklukların farkına varmak, empati kurmak tedavi sürecine destek olabilmek oldukça önemlidir.
