Zaman zaman hepimiz zor süreçlerden geçip birçok şansızlık yaşayabiliyoruz. Dolayısıyla böyle serzenişlerde bulunmamızda kaçınılmaz olabiliyor. Fakat bazı kişiler için bu söylemlerin sonu bir tülü gelmez ve hayatını ele geçirmiş gibidir. Kişi için bu uzun süreli ve kronikleşmiş bir hal aldıysa işte buna kurban psikolojisi denir.
Değerli okuyucularım gazetemizde bir önceki yazımda “Kurtarıcı Psikoloji”den bahsetmiştim. Şimdi onun devamı olarak Kurban Psikolojisi’nden bahsedeceğim.
Kurban Psikolojisi Nedir?
Kurban psikolojindeki kişiye göre hayattaki tüm aksilikler, tüm şansızlıklar onu bulmuştur. Hayatta birçok haksızlığa ve acıya maruz kalmıştır. Hayatı sanki bir karabulutun altında gibidir ve bulut bir türlü gitmiyordur. Sürekli olarak birilerini suçlayıp mağdur olduğunu savunur.
Eğer gerçekten bir acısı, mağduriyeti ve suçlanacak biri varsa elbette acısını yaşamalı ve haksızlığa karşı ses çıkarmalıdır. Bu sağlıklıdır. Ancak hayatında olan diğer olumlu şeyleri göremiyorsa, yaşadığı şeylere abartılı anlamlar yükleyip böyle aktarıyorsa, çözüm yolu aramak yerine kendisini “kurtaracak” birini veya sadece ilahi bir gücü bekliyorsa burada artık bir kurban psikolojisi rolü vardır.
Kurban psikolojinin temeline baktığımızda üç inanışı görüyoruz. Bular;
Genelleme: “Ben şansızım, hem kötü şeyler yaşayacağım, bu hep böyle devam edecek”
Sorumluluk almaktan kaçınmak/ Suçlayıcılık: “Ben hep iyi niyetliydim, yaşanılanlar başkasının suçu”
Çaresizlik: “Ne yaparsam yapayım bahtsızlığımdan kurtulamam, bu kötü durumdan çıkamam bu yüzden çabalamama gerek yok”
Kurban psikolojisi değersizlik, suçluluk, utanç şemalarıyla da ilişkilidir. Buna bağlı olarak da “hayır” demekte zorlanırlar veya tercih etmezler. Genellikle fedakâr, kendi duygu ve düşüncelerini bir kenara koyup karşısındaki kişinin isteklerine uyumlanmış birini görürüz. Fakat bu uyumdan içten içe hoşnut değillerdir.
Kurban ve kurtarıcı psikolojindeki kişiler tencere kapak gibidir. Genellikle bu iki roldeki kişilerin ilişkisini sıklıkla görürüz. Karşılıklı olarak birbirleri üzerinden rollerine doyum sağlarlar. Ancak birçok kişi bunun farkında değildir. Farkındalığı yüksek ya da terapi alan kişiler bu durumu daha kolay fark edebiliyor.
Kurban Psikolojisinden Kurtulmak Mümkün Mü?
Kişinin ihtiyaçlarını fark edip bunu istemesi, sınırlarını belirlemesi ve koruması, başka seçeneklerinde olduğunu görmesi değişim ve dönüşüm için etkili olacaktır.
Siz ya da çevrenizden herhangi biri bu role sahip olabilir. Bunu fark ettiyseniz ve bir kurtarıcı olmadan kurban psikolojindeki kişiye yardım etmek istiyorsanız mağduriyetini desteklemek yerine farkındalık yaratmaya çalışabilirsiniz. Bu durumun üstesinden gelebilmek sence nasıl olabilir? Ne Planlıyorsun? Sence herhangi bir çözüm yolu var mı? Şeklinde sorular da yöneltilebilir.
Geçmiş yaşamını ve buna sebep olan travmatik durumları anlamaya çalışarak empati yapabilirsiniz.
Sorumluluk almaktan kaçındığını gördüğünüzde bunu ona fark ettirebilirsiniz.
Kurban psikolojisinden çıkmak için ilk adım farkındalıktır ancak çözüm için harekete geçmek gereklidir. Kurban rolünde harekete geçmek zorlayıcı olabilir. Böyle bir durumda psikolojik destek almak kolaylaştırıcı olacaktır.
Hayattaki şans ve güzelliklerin sizden yana olduğu bir hafta dilerim, bir sonraki yazımda görüşmek üzere…
