Tarihte yaşanmış / yaşatılmış büyük katliamların adını elbette koymak gerek. Ayrıca hafıza ve unutmama kültürünün diri tutulması da gerek.
İşte Halepçe ve Enfal bu açıdan önemli. Irak’ın layığını bulmuş olan celladı, katil Saddam’ın yardımcısı Kimyasal Ali ile Halepçeli Kürtlerin “Bombeyê Kîmya” dedikleri biber, siyanür, hardal gazlarıyla “behna sêwê” dedikleri elma kokusuyla gelen toplu Kürt imhasının dünyaya yayılan fotoğraf karelerine yansıyan göstergesi olmuştu önce Enfal sonra da Halepçe.
Şivan Perwer’in muhteşem yorumuyla “Dîsa bombeye baranê / Her derê mij û dûmanê” stranıyla ses olmuştu Halepçe.
Ramazan Öztürk’ün kucağında çocuğuyla zehirli gazdan kurtulamayıp ölen Halepçe Kürdünün fotoğraf karesi ile beş bin Halepçeli adına dünyaya simge olmuştu Halepçe katliamı.
Irak Kürdistanı’nın dünyaca ünlü yönetmeni Behman Gobadî’nin Texta Reş filmi; Halepçe’nin gazdan sonraki insana değen halini sinematografik dille anlatan bir filmdi.
Bütün bunlara eklenecek belki de asıl vurgulanması gereken şu olmalı ki! Halepçe ve Enfal Katliamlarının (1988) edebiyatı ve sanatsal performansı dünyaya anlatılacak anlamda henüz yeterince yapılamadı.
Dünyada Yahudi, Ermeni, Kızılderili ve Aborijin katliamları / soykırımları üzerine çok yaygın sinema filmleri, edebiyat çalışmaları yapıldı ve paylaşıldı.
Ama Halepçe ve Enfal katliamları, ki ikisi birlikte 1980’li yılların sonu itibariyle 200 bin Kürdün yokediliş öyküsüdür anlatılan. Bu sebeple bugün adı geçen trajedinin kimi ülkelerce “soykırım” olarak telaffuzu da anlamlıdır.
16 Mart 1988 tarihinin üzerinden otuzyedi yıl geçmişken büyük yokoluşlara, sürgünlere, siyasal, kültürel kıt’allere uğramış / uğratılmış Kürt Halkının hafızasında derin izler bırakan Halepçe’nin bir kez daha hatırlanması, aslında “hatırlanma” yetersiz kalır, hiç unutulmaması elbette şart.
Sosyal medyada bir fotoğraf karesi gördüm. Uçaktan atılan bir bombanın kapsülünü çiçek saksısı yapan Kürt kadınının çiçeğe su verme hâli. Ve elma…
Boşuna değildi elbette şairin dizeleri;
Seni, pulluk yapacağız kelepçemin demiri…” misali, bombalar da ölür. Aslolan insanın direnci / direnişi ve iradesidir…
