Derler ki; insan teki ne denli yaşlanırsa yaşlansın insanın iki özelliği insanı tarif eder. Biri sesidir. Ses, yaşla birlikte biraz çatallaşsa da tınısını kaybetmezmiş. Ötekisi de gözlermiş, melül ve mahzun baksa da ferini yitirmezmiş gözler.
Mamoste Aram ê Dîkran'ı 73 yaşında ve Dîyarbekir sahnesinde bir festival final gecesinde adı "Roj baş Dîyarbekir" olan ve şehre ilk kez gelişinin ikinci gününde sözleri kendisi tarafından yazılan ve yine kendisi tarafından bestelenen stranını hüzünlü sesiyle dillendirirken bir kez daha tanıdım.
Bir zamanlar içimden geçenler için demiştim ki; Aram ê Dîkran'ı, Şivan Perwer'i, Garabêt ê Xaço'yu ve Civan Haco'yu Dîyarbekir Sahnesinde buluşturmak gerek...
Düşünün tabloyu muhteşem olmaz mıydı?
Ömürdür bu işte. İnsan ömrü dediğiniz göz açıp kapayıncaya kadar geçip gidiyor. Önce Garabêt ê Xaço gitti, Erivan'da, öte yakaya. "Dengbêj dediğin yedi gün yedi gece klam söylediği halde, hâla söyleyecek sözü olandır" diyen Garabêt, dengbêj sesini de yanına katıp gitti.
Şimdi de Aram, qefle günlerinde terkisine atıp diyar diyar sürgünlükle ruhunda, bedeninde, dimağında taşıdığı ve son durağı Dîyarbekir olan sesiyle "Roj Baş Dîyarbekir" deyip gitti.
'Di xewnên şevan de min bawer nedikir,
Bi çavan bibînim, bajarê Diyarbekir.
Rojbaş Diyarbekir me pir bêriya te kir,
Te derî li me vekir, te me şa kir Diyarbekir'
Ana tarafından Silvan, baba tarafından Sason Ermenilerinden Aram ê Dîkran'ın asıl soyadı Melikyan. Ama o denli özümsemiş ki; Diyarbekir'i! Şehrin bütün tarihi kayıtlarda geçen yedi isminden biri olan Ermenice Dikranagerd'in Dîkran’ını seçmiş.
2000 sene evvel Kral Dikran'ın kurduğu 1. Dikran Krallığına başkentlik yapmış Dikranagerdin Dikran'ını soyad olarak seçmiş kendine. Bir de enstrüman, Diyarbekir musikisinin başsazı Cümbüş, vazgeçilmezi olmuş.
Yakın akraba iki halk, Kürtler ve Ermeniler. Aynı coğrafyayı binler yıldan bu yana paylaşırlarken bir büyük felakete kurban edilmiş akrabalardan biri: Ermeni halkı. Diğeri de, Kürtler, bir asır boyu bu kıyımın acısını yüreklerinde hissetmişler.
Aramın babası bir kaval ustası, Sason'daki kırımdan sonra bir Kürt tarafından korunmuş. Yaşı kemale erdikten sonra da diğer aile fertlerini bulmak için Suriye'ye yol almış. Ama Kürdün vefakârlığını hiç unutmamış.
Oğlu Aram muskişinas olunca babasından ilk tavsiyeyi almış bir emir gibi, sonra da baba sözünü bir ömür boyu vasiyet belleyip, hiç unutmamış: "Ben Kürtler sayesinde ölümden kurtuldum. Biz Kürtlerle beraber büyüdük. Birbirimizi çok severdik. Şimdi sizler yetiştiniz artık. Hep Kürtlerin dostu olun. Onlara karşı saygılı olun. Sanatçı olursan, Kürtçe söylemelisin".
Qamîşlo, Ermenistan, Avrupa ve Diyarbekir; 75 yıla sıkışan koca bir ömür ve 60 yıla yaklaşan sanat hayatı. Bizzat kendisi tarafından kasete ve cd'ye okunmuş 400'ün üzerinde, en az beş dilde okunmuş parçalar.
Ömrünün son deminde, ölümünden iki yıl önce Diyarbekir'e gelir, "şifayı Diyarbekir'de bulur". Derin bir özlem ve hasretle vurgular: "Diyarbekir'e gittim. Büyük bir hürmetle ve ilgiyle karşılandım. Sahiplenildim. Hasta kalbim bu denli yoğun ilgiye ve gönül hoşluğuna dayanamazdı. Bu nedenle hasta düştüm. Tedavi oldum.
Diyarbekir'e gitmeden vasiyet etmiştim ki; 'ölürsem beni sürgünde doğduğum yere Qamîşlo'ya gömün' diye. Şimdi bütün dünyaya diyorum ki; benim yerim Amed'dir. Ölürsem Amed'e defnedin. Ben bu hürmetkâr ve vefakâr halktan uzak kalamam. Orası hayatımın toprağı, varlık sebebidir".
Katliamın, göçün, sürgünlüğün hüzünle buluşturduğu ses ve hüznü bu denli yüzüne yakıştıran bir adamdı Aram ê Dîkran. Bir kuşak Aram'ın ve Aram gibi birkaç şahsiyetin musikide yarattığı bir ekolun sesi, ahengi ile büyüdü. O sebeple bugün yine Aram'dan uyarlanan bir dörtlük şöyle diyor:
Tu hem gulî, hem rihanî
Tu hem derdî, hem dermanî
Tu hem Kurd î, hem Ermen î
Wêran ezim, malêm xerab...
“Rüyalarımda görsem inanmazdım Diyarbekir'i görebilmeyi! İyi günler olsun Diyarbekir, seni çok özledim. Sen kapılarını bize açıp, bizi çok mutlu ettin;”diyen Aram ê Dîkran'ı Kürt halkı hiç ama hiç unutmayacak. Ermeni halkı da, mazlum ve mağdur diğer bütün dünya halkları da...
Derdê bilbil ne qefesa zêrîn e,
Mexsedê bilbil wetenê xve bibîne...
Kez bîdî çimornank / Em te ji bîr nakin / Seni hiç ama hiç unutmayacağız Mamoste Aram.
Tam 15 yıl oldu Aram usta öte yakaya göçeli. Vatandaş değil diye vasiyetine rağmen Diyarbekir toprağına defnedilemedi. Ama memleketinden toprak götürülüp kabrine serpildi. Ruhu şad olsun…
